KAZAK TÜRKÇESİ AĞIZLARININ TASNİFİ ÇALIŞMALARINA BİR BAKIŞ

Kazak Türkçesi ağızlarının fonetik, gramatik ve leksikolojik açıdan ilmî\udolarak incelenmesine SSCB Dönemi’nde başlanmıştır. Sovyet Bilimler\udAkademisinin Kazak Bölümü, 1937 yılında Almatı eyaletinin Kegen,\udNarınkol’a, Güney Kazakistan eyaletinin Maktaaral ilçesine ve Karagandı\udeyaletinin Nura ilçesine üç ayrı uzman ekip göndererek ağız incelemelerini\udbaşlatmıştır. Bu çalışmalar, 1939 yılında Mangıstav, Torgay’da, 1940 yılında\udSarısu, Aral, Orda’da devam etmiş ve bu bölgelerden pek çok ağız\udmalzemesi derlenmiştir. Derlenen bu ağız malzemeleri, 1953 yılından sonra\udS. Amanjolov, J. Doskarayev, N. T. Savranbayev ve G. Musabayev gibi\udKazak diyalekti uzmanlarının Kazak diyalektini sınıflandırma çalışmalarına\udkaynaklık etmiştir.\udBu makalede, Kazak ağızlarını S. Amanjolov, a) güney diyalekti b) batı\uddiyalekti ve c) kuzeydoğu diyalekti olarak üçe; J. Doskarayev, Kazak\udTürkçesinde iki büyük ağız grubunun varlığına işaret ederek a) güneydoğu\udağız grubu b) kuzeybatı ağız grubu olarak ikiye; N. T. Savranbayev fonetik\udözelliklerine göre a) Kazakistan’ın kuzeyindeki ve batı eyaletlerindeki /ş/, /d/\uddiyalektler grubu b) Kazakistan’ın güney ve güneydoğu eyaletlerindeki /ç/, /l/\uddiyalektler grubu olmak üzere ikiye; G. Musabayev, a) değişmeli ağız b)\udmahallî ağız olmak üzere iki gruba ayırma nedenleri ve sınıflandırmada\udkullandıkları yöntemler üzerinde durulmuştur.\udScientific study of grammar, phonetics and lexicography dialects of the\udKazakh language began in the Soviet period. Kazakh SSR Academy of\udSciences has begun conducting research on dialects, sending in 1937, three\udseparate groups of specialists in the villages and Kegen, Narınkol Almaty\udregion, Maktaaral district of South Kazakhstan region and Nura District\udKaragandi area. This work, continued in 1939 in Mangistav and Torgay\udregions in 1940 in areas Sarısu, Aral and the Horde. In these areas it had\udcollected a large amount of material, which after 1953 served as the source\udfor the works of famous Kazakh dialectologists S. Amanjolov, J. Doskarayev,\udN. T. Savranbayev and G. Musabayev classification Kazakh dialectology.This article, S. Amanjolov identified three dialects: a) southern, b) west c)\udnorth east; J. Doskarayev, two dialects: a) southeastern b) northwestern; N.\udT. Savranbayev, divided the dialects of Kazakhstan on the basis of the\udphonetic into two groups: a) group of dialects /ş/, /d/ in the north and west of\udKazakhstan b) a group of dialects /ç /, /l/ in the southern and southeastern\udregions of Kazakistan; G. Musabayev also divided into two groups: a)\udchanging the adverb, b) the local dialect. This article, describes the reasons\udfor these dialects divisions and methods that guided the researchers in the\uddevelopment of classifications