Emsâl ü Nesâyih-i Türkî ve Dil Özellikleri Üzerine

The proverbs that reflect the characters of nations, their manner and mentality against life are connected to lots of fields such as language, literature, history, folklore, sociology, psychology and philosophy. Also these sayings are very important language characteristics in terms of strong expression and conceptual richness.When said in the right time, these sayings give power to the thoughtand we can see that they are made use of all the opportunity oflanguage. The proverbs which are one of the products of oral culturesetting have the power of expressing every kind of events about life withevery aspect and colorfulness. So we can see the religious, moral,understanding, common values, mental state, imagination andintelligence glitters of Turkish nation. Turkish proverbs show thecharacter of Turk beyond the differences like geography and dialect andalso they have the characteristics of a historical document. Proverb inTurkish language was called as the words like sav, mesel anddarbımesel. Today, Azerbaijan Turks use the terms like atalar sözü, atababa sözleri, emsâl, emsâl-i Türkân instead of proverb.Emåāl ü Neṣāyiḥ-i Türkì was written by Mìrzā ‘Elineḳì Merāġì inMeraga city of Iran Azerbaijan in the early years of 20th century. Thehandwritten literal work has Talîk-Divanî font style. Emåāl ü Neṣāyiḥ-iTürkì is thirty three pages and includes proverbs. Proverbs were savedaccording to letters lined up of Arab Alphabet and their dialectcharacteristics were saved.In this study, spelling, voice and form properties of proverbs inThe Emåāl ü Neṣāyiḥ-i Türkì have been examined. In addition to this,language properties have been compared with historical dialects anddialects of Oguz group. Milletlerin karakterlerini, hayat karşısındaki tutum ve zihniyetlerini yansıtan atasözleri; dil, edebiyat, tarih, folklor, sosyoloji, psikoloji, felsefe gibi çeşitli alanlarla yakından ilgilidir. Bu sözler ayrıca, güçlü bir anlatıma ve kavram zenginliğine sahip olmaları yönüyle öne çıkan dil unsurlarındandır. Yerinde kullanıldığı zaman düşünceye büyük bir zenginlik katan atasözlerinde, dilin bütün imkânlarından istifade edildiği göze çarpmaktadır. Sözlü kültür ortamının ürünlerinden olan atasözleri, hayata dair her türlü hadiseyi, durumu birçok yönüyle ve renkliliğiyle aksettirir. Bundan dolayı atasözlerinde Türk milletinin ahlâk anlayışı, ortak değerleri, dini, zekâ parıltıları ve hayal gücü yer alır. Türk atasözleri, coğrafya, lehçe gibi farklılıkların ötesinde Türklüğün karakterini göstermekle birlikte aynı zamanda bir tarihî belge niteliğindedir. Türkçede atasözü, tarih boyunca sav, mesel ve darbımesel gibi kelimelerle karşılanmıştır. Bugün Azerbaycan Türklerinde atasözü yerine atalar sözü, ata baba sözleri, emsâl, emsâl-i Türkân gibi terimler kullanılmaktadır.Emåāl ü Neṣāyiḥ-i Türkì, Mìrzā ‘Elineḳì Merāġì tarafından İran Azerbaycanı’nın Meraga şehrinde 20. yüzyılın başlarında yazılmıştır. Müellif yazması olan eser, Talîk-Divanî kırması yazı ile yazılmıştır. Emåāl ü Neṣāyiḥ-i Türkì, otuz üç sayfadan ibaret olan atasözlerini ihtiva etmektedir. Atasözleri eserde, ağız özellikleri korunarak kaydedilmiş olup Arap alfabesinin harf sırasına göre dizilmiştir.Bu çalışmada, Emåāl ü Neṣāyiḥ-i Türkì’de yer alan atasözlerinin yazım, ses ve şekil özellikleri üzerinde durulmuştur. Dil özellikleri aynı zamanda tarihî lehçeler ve Oğuz grubu ağızlarıyla mukayese edilmiştir