Bektaşî Şâiri Ali Nihânî Yozgadî ve Menâ

In Turkish literature, a lot of menakıb-name is written in prose orverse with will to knowledge and to understand cult leaders, sectleaders’ and the other important religious and national heroes’biographies, their struggles, miracles and their splendid aspects.Hz. Ali has an important place in Islamıc history because of hisbeing of a relative of Hz. Peygamber, taking a primary role in spreadingof Islam and his being of the fourth khalif. The religious heroic storieswhich is formed around Hz. Ali, regardless of their form structure,sources, formation periods, beginning from the periods Turks embraceIslam, are the works that was influential in forming the people typesand in changing their world view. Hz. Ali, comes into prominence withhis having knowledge and with his bravery. The events such as,injustices which is adressed to him, his dying for the Islam by stabbingin the back, murdering of his children has deeply affected Turk-Islamworld.With reference to these particularities, In Turk-Islam thoughtsystem and in its literary texts, a world of thought is shaped which isrelated to Hz.Ali. This thougt put Hz. Ali into the centre of its hearthand the world of idea. Turk-Islam thought which is shaped around himis reflected to our written and oral literatüre prominently throughoutthe history. Menakıb-name and battlesare writtenwhich are aboutspiritual charactersitic of Hz. Ali whom his life turned into a legendarycharacter. These types of works has an important place in Turk-Islamliterature, the works about his life has become widely known and passfrom hand to hand.In this study, Menâkıb-ı Murtazaviyye -which has not beendwelled on and which has not been studied scholarly before- of theBektashi poet Ali NihânîYozgadî (1835-1906) which he had written inprose, arranged as 12 episode related to religious-sufistic subjects isgoing to be introduced and is going to be given information about itscontent. Türk edebiyatında, tarikat kurucularının, mezhep imamlarının diğer mühim dinî ve millî kahraman şahsiyetlerin biyografilerini, mücadelelerini, kerametlerini, olağanüstü hâllerini anlama ve bilme isteği ile yazılan birçok manzum veya mensur menâkıb-nâme kaleme alınmıştır.Hz. Ali, Hz. Peygamber’in yakını ve İslâmiyet’in yayılmasında birinci derecede rol alması ve dördüncü halife olması sebebiyle İslâm tarihinde önemli bir yeri vardır. Hz. Ali çevresinde teşekkül eden dinî-kahramanlık hikâyeleri, şekil yapıları, kaynakları ve teşekkül dönemleri ne olursa olsun, Türklerin İslâmiyet’i kabul ettiği dönemlerden itibaren, onların dünya görüşünün değişmesinde, insan tipinin oluşmasında etkili olmuş eserlerdendir. Hz. Ali, yiğit ve bilim sahibi olmakla öne çıkmıştır. Bununla birlikte uğradığı haksızlıklar, sırtından vurularak şehit edilmesi, çocuklarının öldürülmesi gibi olaylar bütün Türk-İslâm dünyasını derinden etkilemiştir. Bu özelliklerinden hareketle Türk-İslâm tefekkür sisteminde ve edebî metinlerinde Hz. Ali ile ilgili bir düşünce dünyası şekillenmiştir. Türk İslâm dünyası, Hz. Ali’yi gönlünün ve düşünce dünyasının merkezine yerleştirmiştir. Onunla ilgili şekillenen Türk-İslâm düşüncesi, tarih içerisinde belirgin bir biçimde yazılı ve sözlü edebiyatımıza aksetmiştir.Hayatı efsanevî bir hüviyet alan Hz. Ali’nin manevi şahsiyeti etrafında menâkıb-nâme ve cenkler yazılmıştır. Bu tür eserler Türk-İslâm edebiyatına mâl olmuş, hayatı hakkında yazılanlar elden ele okunur hâle gelmiştir.Bu çalışmada, daha önce üzerinde durulmamış ve hiçbir ilmî çalışma yapılmamış olan Bektaşî şâiri Ali Nihânî Yozgadî (1835-1906)’nin mensur, dinî-tasavvufî konulu olmak üzere 12 bâb şeklinde tertip etmiş olduğu Menâkıb-ı Murtazaviyye’si tanıtılacak, eserin türü ve muhtevası hakkında bilgi verilecektir