EMSAL Ü NESAYİH-İ TÜRKÌ VE SÖZ VARLIĞI ÜZERİNE

The proverbs that connected to lots of fields such as history,folklore, sociology, psychology, philosophy and morality are veryimportant language characteristics in terms of expression beauty,eloquence and conceptual richness. The proverbs which usually consistof one sentence with a brief language have the power of expressing thewide range of meanings. When said in the right time, these sayings give power to the thought and we can see that they are made use of the music of language. All kinds of events about the life with every aspects and colorfulness are present in proverbs, the products of oral literature. So we can see the religious, moral, understanding, common values, mental state, imagination and intelligence glitters of Turkish nation. Also it is seen that sayings in the proverbs have become stereotyped with the blend of national language and thought in the process of history.Emåāl ü Neṣāyiḥ-i Türkì was written by Mìrzā ‘Elineḳì Merāġì in Meraga city of Iran Azerbaijan in 1910. In the Emåāl ü Neṣāyiḥ-i Türkì, there are proverbs ordered according to letters lined up of Arab Alphabet. In this manuscript it is important that the proverbs were written by saving the dialect characteristics.In this study, vocabulary of proverbs in the Emåāl ü Neṣāyiḥ-i Türkì have been examined. Thus, some words in the work have been compared with historical and modern Turkish dialects. Tarih, folklor, sosyoloji, psikoloji, felsefe, ahlak gibi birçok alanıilgilendiren atasözleri; deyiş güzelliği, anlatım gücü ve kavram zenginliğibakımından çok önemli dil unsularındandır. Kısa ve özlü bir dil ilegenellikle tek cümleden oluşan atasözleri, çok geniş manaları ifade etmekudretine sahiptir. Yerinde söylendiği zaman düşünceye kuvvet katanbu sözlerde, dilin bütün inceliklerinden ve musikisinden istifade edildiğigörülür. Sözlü edebiyat ürünlerinin başında gelen atasözlerinde hayatadair her türlü hadise, bütün yönleriyle ve renkliliğiyle yer alır. Busuretle atasözlerinde Türk milletinin dini, ahlakı, anlayışı, ortakdeğerleri, zihin yapısı, hayal gücü ve zekâ parıltıları bulunur. Ayrıcaatasözlerinde sözlerin, tarihî süreçte, millî dil ve düşünceninharmanlanmasıyla kalıplaşıp yerleştiği görülür.Bu çalışmaya konu olan Emåāl ü Neṣāyiḥ-i Türkì adlı eser, 1910yılında, İran Azerbaycanı’nın Meraga şehrinde, Mìrzā ‘Elineḳì Merāġìtarafından yazılmıştır. Emåāl ü Neṣāyiḥ-i Türkì’de, Arap alfabesinin harfsırasına göre dizilmiş olan atasözleri yer almaktadır. Söz konu eserdeatasözlerinin, ağız özellikleri korunarak kaydedilmiş olması ayrıca önemtaşımaktadır.Eldeki çalışmada, Emåāl ü Neṣāyiḥ-i Türkì’de yer alanatasözlerinin söz varlığı konu edinilmiştir. Bu suretle, Emåāl ü Neṣāyiḥ-iTürkì’deki atasözlerinde geçen kimi kelimeler hem tarihî hem de modernTürk lehçeleri ve ağızları ile mukayese edilmiştir