Başkurt Sözlü Kültüründe Yusuf İle Züley

The Joseph and Zuleika story which takes its origin from the taleof Joseph in holy books has a great reputation that is rarely seen in thehistory of World culture. This universal story covers a remarkable placein folk literature as well as in classic literature. The first sample of thestory in our literature in form of quatrain and with rhyme was writtenby Kul Ali in 13. Century. Ali’s work, which has been mentioned, hasgreatly affected the narratives of Joseph and Zuleika in oral tradition aswell as the Joseph and Zuleika masnavi after him in all over theTurkish world. This impact shows itself especially in Tatar and Bashkirnarratives. That the richest samples of the Joseph and Zuleika which iswell-known in all over the Turkish world have been determined in Tatarand Bashkir oral tradition is the result of this impact. Extensiveinformation have been given about the samples which were collectedfrom oral tradition of the story in Bashkir Halık İcadı’s 6th volume.Samples of 4 melodious performances and also 8 sample texts havebeen recorded. That those who are the source of the story are mostlyfeminin; and elements of the tale and the melodious and poetic parts inperformances -by means of the Bashkir oral culture- are very crucialdue to the fact that this written story shows its originality in folkliterature of the Turkish world. Joseph and Zuleika story which wasreproduced in Bashkir people’s mind has turned into a very richexpositon concerning the motif in oral tradition. In this study, Josephand Zuleika narratives which were compiled from the Bashkir oraltradition will be presented and these narratives will be compared inform of 17 episodes. Kaynağını kutsal kitaplardaki Yusuf kıssasından alan Yusuf ile Züleyha hikâyesi dünya kültür tarihinde eşine az rastlanan bir şöhrete sahiptir. Bu evrensel hikâyenin klasik edebiyatımızda olduğu kadar halk edebiyatımızda da kayda değer bir yeri vardır. Hikâyenin edebiyatımızdaki ilk örneği dörtlükler halinde ve hece ölçüsü ile 13. yüzyılda Kul Ali tarafından kaleme alınmıştır. Ali’nin söz konusu eseri Türk dünyasının tamamında sonraki Yusuf ile Züleyha mesnevilerini olduğu kadar sözlü gelenekteki Yusuf ile Züleyha anlatmalarını da büyük ölçüde etkilemiştir. Bu etki özellikle Tatar ve Başkurtların anlatmalarında kendini göstermektedir. Türk dünyasının tamamında meşhur olan Yusuf ile Züleyha hikâyesinin en zengin örneklerinin yine Başkurt ve Tatar halkları arasında tespit edilmiş olması bu etkinin bir sonucudur. Başkort Halık İcadı’nın 6. cildinde hikâyenin sözlü gelenekten derlenmiş örnekleri hakkında geniş bilgi verilmektedir. Ciltte 4 ezgili icra örneği ve 8 örnek metin de kaydedilmiştir. Kaynak kişilerin bayan ağırlıklı olması, anlatmalardaki masal unsurları ve icralardaki ezgili manzum kısımlar -Başkurt sözlü kültüründen hareketle- bu kitabî hikâyenin Türk dünyası halk edebiyatındaki özgün yerini göstermesi bakımından çok önemlidir. Başkurt halkının muhayyilesinde yeniden kurgulanan Yusuf ile Züleyha hikâyesi sözlü gelenekte motif bakımından çok zengin bir anlatma haline gelmiştir. Bu çalışmada Başkurt sözlü kültüründen derlenmiş Yusuf ile Züleyha anlatmaları tanıtılarak bu anlatmalar 17 epizot halinde karşılaştırılacaktır