Osmanlı'da İpekböcekçiliği Eğitimi: Burs

The Ottoman Empire, especially in Bursa district towards themiddle of 19th century, had become one of the leading competitors ofworld top silkworm producing countries. However, around 1850s,almost all of the countries which had prominent position in silkwormproducing, had to cope with the plagues haunting the silk worms atthat time. For this reason, silk worm production industry took majorhit; and since the livelihood of people in this industry were reduced athigh rates, they headed for different livelihood opportunities. On theother hand, the treatment for these diseases emerged sooner thanexpected in France, where they were first seen. Silk producing industryrevived in European countries which transferred the discovery of Frenchscientist, Pasteur. Ottoman Empire, however, tried to reverse the badfate by importing worm eggs from France and Italy. It couldn't succeed,though. Lastly, cocoon production decreased day by day and theindustry shrunken considerably. The reversal of current bad situationin silk worm breeding started with the establishment of Duyun-ıUmumiyye (Public Debts Institution) in 18881.As a matter of fact, silktaxes were among the sources of income of this institution, which actedon behalf of creditor countries to Ottoman Empire. For this reason,Duyun-ı Umumiyye (Public Debts Institution), in order to increase theincome, started to work to revive the Ottoman silk worm breedingindustry. At this point, the need for an informed silkworm rearing and aschool for this purpose found a wide acceptance. The idea belonged toTorkomyan, who got agricultural education in Europe and wasrecommended for Duyun-ı Umumiyye by the manager of the school hegraduated, was put into practice not long after. Thus, in 1888, HarirDauttallim was founded in Bursa. The school proved its success soonafter the opening and kept going until the fall of the Empire. 1897students graduated until 1914 and this highly contributed both to therevival of silk worm breeding in the country and to the opening ofsimilar schools. Osmanlı Devleti, Bursa merkezli olmak üzere XIX. yüzyılın ortasına doğru Dünya’nın önde gelen ipek üreticilerine rakip hale gelmişti. Ancak 1850’li yıllarda üretimde söz sahibi olan ülkelerin hemen tamamı ipekböceklerine musallat olan hastalıklarla uğraşmak zorunda kaldı. Bu nedenle ipek sektörü büyük bir darbe aldı ve bu işle alakası olan ahali sıkıntıya düştüğünden dolayı başka geçim sahalarına yöneldi. Öte yandan hastalıkların ilk görüldüğü yer olan Fransa’da tedavinin bulunması gecikmedi. Fransız bilim adamı Pasteur’un keşfini öğrenip uygulamaya koyan Avrupa ülkelerinde ipekçilik yeniden canlandı. Osmanlı Devleti ise Fransa ve İtalya’dan yumurta ithal etmek suretiyle kötü gidişatın önünü almaya çalıştı. Ancak mücadelede başarı sağlayamadı. Nihayet memlekette kozacılık günbegün geriledi ve üretim oldukça düştü. İpekböcekçiliği alanındaki mevcut durumun dönüşümünü ise 1881 yılında Dûyûn-ı Umûmiyye’nin kurulması başlattı. Nitekim ipek vergisi, Osmanlı’nın borçlu olduğu devletler adına faaliyet gösterecek olan bu kurumun gelirleri arasındaydı. Bu nedenle Düyûn-ı Umûmiyye İdâresi, gelirleri arttırmak adına Osmanlı ipekçilik sektörüne yeniden hayat verebilmek için çalışmalara başladı. Gelinen noktada ipekböceği yetiştirmenin bilinçli olarak yapılması ve bu iş için bir eğitim kurumunun gereği fikri kabul gördü. Avrupa’da ziraat eğitimi alan ve mezun olduğu ziraat mektebinin müdürü tarafından Duyûn-ı Umûmiyye İdâresi’ne tavsiye edilen Torkomyan’a ait olan bu fikir, çok geçmeden hayata geçirildi. Böylece 1888 yılında Bursa Harir Dârüttalimi açılmış oldu. Mektep, açılışını takip eden yıllarda başarısını ispat etti ve devlet yıkılana kadar faaliyette bulundu. 1914 yılına kadar 1.897 mezun vererek ülkede ipekböcekçiliğinin taze bir hayat bulmasını sağladığı gibi emsali mekteplerin açılmasına da vesile oldu