The Divine Attributes in Mawlānā Jalāl al-Dīn al-Rūmī

In this article we study Mawlânâ Jalâl al-Dîn al-Rûmî’s (d.A.H.672/A.D.1273) approach to the divine attributes, who is a poet andthinker has an important place in sufistic circles and Anatolian Islamicculture, by comparison with the Theologians’ views. It is expected thatQur'ân which calls for believing in God, speaks of His existence, and of topics related to His existence. Even though Qur'ân gives prominencefor divine names and puts the theoretical details aside, God’s attributestake place in its field of interest. Muslim theologians detailed thosereligious texts and systematized rationally with Greek Philosophy’ssupport. Muslim mystics, including Mawlânâ, reduce the obtainableknowledge about God to vision and inspiration, that is religiousexperience, exposed by the spiritual purity. This methodical differenceconstitutes essence of separation between the two schools. As is known,Sunni theology’s concept of divine attribute is an antithesis ofMu’tazilite theology seeing God’s essence the same of His attributes.Sunni thesis can be summarized in such a way that God has attributesveritably and those attributes neither are identical with His essence, norare they different from it. Mawlânâ’s views on the divine attributes, asthe subject of our article, are clearly compatible with the Sunni Islamictheology. The thinker attributing “the essential (nafsî), negative,positive, actual and textual” attributes to God presents his ideas mostlywithin the poems unsystematically but never goes into theoreticaldetails. But Mawlânâ’s agreement with the theologians expresses theonly one side of his concept of attributes. For Mawlânâ makes hisselection for the sufistic thought at the points that the sufistic thoughtdiffers from the theological thoughts, especially on being andknowledge, and reflects it to all the practical and theoreticalconclusions he drew. Bu makalede tasavvufî çevrelerde ve Anadolu İslâm kültüründeönemli bir konuma sahip olan sûfî şair ve düşünür Mevlânâ Celâleddîner-Rûmî’nin (ö. H.672/M.1273) ilâhî sıfat anlayışı, kelâmcılarıngörüşleriyle kıyaslanarak incelenmiştir. Allah’a inanılmasını isteyenKur'an’ın, Allah’ın varlığından ve O’nun varlığı ile ilgili konulardanbahsetmesi beklenecek bir durumdur. Her ne kadar ilâhî isimleri önplana çıkarıp teorik detayları bir kenara bıraksa da, Tanrı’nın nitelikleriKur'an’ın ilgi sahası içerisinde yer alır. Kelâmcılar bu nasları Yunanfelsefesinin desteğiyle rasyonel olarak ayrıntılama ve sistemleştirmeyoluna gitmişlerdir. Aralarında Mevlânâ da olmak üzere sûfîler ise Tanrıhakkında elde edilebilecek bilgiyi ruhsal arınmanın ortaya koyduğukeşfe, ilhama, yani dinî tecrübeye indirgerler. Her iki ekolün arasındakiayrılığın özünü de bu metot farklılığı oluşturmaktadır. Bilindiği üzere,Sünnî kelâmın ilâhî sıfat anlayışı, zatla sıfatları aynı gören Mu’tezilîkelâmın antitezidir. Sünnî tez, Allah’ın sıfatlara hakiki anlamda sahipolması, bu sıfatların da O’nun zatının ne aynı ne de gayrı olduğuşeklinde özetlenebilir. Çalışmamızın konusu olan Mevlânâ’nın ilâhîsıfatlara ilişkin görüşleri, bariz biçimde Sünnî kelâm ile uyumludur.Allah’a “nefsî, selbî, subûtî, fiilî ve haberî” sıfatlar izafe eden düşünür,bu görüşlerini daha çok şiirler içerisinde sistemsiz biçimde vermekte veteorik detaylara girmemektedir. Fakat Sünnî kelâmcılarla olanmutabakat, Mevlânâ’nın sıfat anlayışının sadece bir yönünü ifade eder.Çünkü Mevlânâ, en başta “varlık ve bilgi” anlayışları olmak üzere,tasavvufî düşünce ile kelâmî düşüncenin ayrıştığı noktalarda, tercihinitasavvufî paradigmadan yana kullanmakta ve bunu ürettiği tüm pratikve teorik sonuçlara yansıtmaktadır