The Effect Of Buddhism On Manichaeism In Old Uighur Texts

Mani's Buddhism, Zurvanizm, Christianity and Manichaeism which was formed by his own thoughts has created a strong followers group in the east and west. These teachings spread rapidly as a result of being adopted especially by Soğds and Tochars in the east, and then by Chinese and Uighurs. But this teaching, which has spread rapidly, faced with other religions or teachings in its regions. Thus, Manichaeism which lived together with many religions or teachings, hasbeen affected by them and later disappeared for various reasons. AmongUighurs, it is known that Bögü's Manichaeism was declared as theofficial state religion in 762/3 for political reasons.Along with defending this religion, Uighurs have demonstratedmany religious works but not as much as the Buddhist works focusingon this faith. In this context, when we compare the texts of BuddhistUighurs and Manihaist Uighurs we can see that many terms arecommon. In the texts of Buddhist Uighurs and Manihaist Uighurs someterms which are fundamental in both doctrine such as Buddhas, theteachings of Buddha and Mani, the world of the Gods, the world of theliving, morality, agony, fate and the idea of time show resemblance orare in common. These terms are compared in both teachings and theirmeanings are given. Thus, it has been identified that these twoteachings show similarities and the terms are used not entirely butapproximately in the same way. Mani’nin Budizm, Zurvanizm, Hristiyanlık ve kendi düşüncelerinden oluşturduğu Manihaizm, doğuda ve batıda güçlü bir taraftar kitlesi yaratmıştır. Doğuda özellikle Soğud ve Toharların ve daha sonra da Çin ve Uygurların bu öğretiyi sahiplenmeleri sonucunda bu öğreti hızla yayılmıştır. Fakat bu hızlı bir yayılma alanına sahip olan öğreti gittiği, yerlerde de başka dinlerle ya da öğretilerle karşılaşmıştır. Böylece pek çok din ya da öğretilerle yan yana yaşayan Manihaizm, çeşitli nedenlerden dolayı bunlardan etkilenmiş ve daha sonrada yayıldığı topraklarda yok olup gitmiştir.Uygurlar arasında da 762/3 tarihinde Bögü’nün Manihaizmi özellikle siyasi nedenlerden dolayı resmi devlet dini olarak ilan ettiği bilinmektedir. Uygurlar, bu dinin savunuculuğunu üstlenmekle birlikte bu inancı konu edinen Budist eserler kadar olmasa da pek çok dinî eser ortaya koymuşlardır. Bu bağlamda Budist Uygur metinleri ile Manihaist Uygur metinlerini karşılaştırdığımızda pek çok terimin ortaklık gösterdiğini görebilmekteyiz. Budist Uygur metinleri ve Manihaist Uygur metinlerinde Buddhalar, Buddha ve Mani’nin öğretileri, Tanrılar dünyası, canlılar dünyası, ahlâk, ıstırap, akıbet, zaman düşüncesi gibi her iki öğretide de temel olan bazı terimlerin ortaklık ya da benzerlik gösterdiği saptanmıştır. Bu terimler, her iki öğretide de karşılaştırılmış ve bu terimlerin her iki öğretideki anlamları verilmiştir. Böylece bu iki öğretinin benzerlik gösterdiği terimlerin bire bir olmasa da yaklaşık olarak aynı anlamda kullanıldığı tespit edilmiştir