Sheikh Said Rebellion

Sheikh Said rebellion is the first large-scale rebellion thatemerged soon after the foundation of the Republic of Turkey. It isunderstood that the rebellion was based on multiple reasons. It can besaid to emerge with the effects of religious, nationalist and exterior provocations. After the Treaty of Lausanne was signed on 24 July 1923,the regime of the new country was determined and republic wasproclaimed. The reforms in politics which were already launched,continued at high speed. This fast reformation process might not beadopted by some parts of the public, particularly by the Kurds. It isunderstood that in particular the applications for secularism, and theabolition of the caliphate were not responded positively among theKurds. Under these circumstances, Ali Fethi (Okyar), the Prime Ministerof the term, tried to take the required measures in order to suppress therebellion by putting the military units immediately in action. However,especially because of the severe conditions in winter, the military unitssometimes remained insufficient and the rebellion started to expand.This situation caused anxiety and Ali Fethi faced with severe criticismfrom his own government. Ali Fethi, who rejected to take extraordinarymeasures to suppress the rebellion, resigned as a result of theinsistence on this matter and İsmet Pasha (Inönü) who stood up forstrict measures formed government. The first action of the governmentwas to enact Law on the Maintenance Order which was martial law. Incompliance with this law, Independence Courts were founded and thecaught insurgents were imposed the required penalties. The rebellionstill today, especially the ones staged by the Kurds show that themeasures taken during and after the Sheikh Said rebellion hadimportant insufficiencies with regard to the solution of the problem. Şeyh Sait ayaklanması Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasındankısa bir sonra ortaya çıkan ilk geniş çaplı ayaklanmadır. Ayaklanmanınçok yönlü sebeplere dayandığı anlaşılmaktadır. Dini, milliyetçi vedışarıdan kaynaklanan provokasyonların etkisiyle çıkarıldığısöylenebilir. 24 Temmuz 1923’te Lozan Barış Antlaşması’nınimzalanmasının ardından yeni devletin rejimi belli olmuş, Cumhuriyetilan edilmiştir. Siyasal alanda daha önce başlatılmış olan inkılaplar,büyük bir hızla devam ettirilmiştir. Bu hızlı reform süreci halkın bazıkesimlerince özellikle Kürtler tarafından benimsenmemiş olabilir.Özellikle laiklik uygulamalarının ve Hilafetin kaldırılmasının Kürtlerarasında olumlu karşılanmadığı anlaşılmaktadır. Bu koşullarda ortayaçıkan ayaklanmanın bastırılması için dönemin Başbakanı Ali Fethi(Okyar)’nin hemen askeri birlikleri harekete geçirerek gerekenönlemlerin alınması yoluna gittiği görülür. Fakat özellikle kışkoşullarının ağır olması nedeniyle askeri birliklerin zaman zamanyetersiz kaldığı durumlar olmuş ve isyan genişlemeye başlamıştır. Budurum endişelere yol açmış, Ali Fethi Bey, kendi hükümetinden gelenağır eleştirilerle de karşılaşmıştır. İsyanın önlenmesi için olağanüstüönlemler alınmasını reddeden Ali Fethi Bey, bu konudaki ısrarlarsonucunda istifa etmiş, yerine sert önlemler alınmasından yana olanİsmet (İnönü) Paşa, hükümeti kurmuştur. Hükümetin ilk icraatısıkıyönetim kanunu olan Takrir-i Sükûn Kanunu’nu çıkarmakolmuştur. Bu kanun gereğince İstiklâl Mahkemeleri kurulmuş veyakalanan asiler geren cezalara çarptırılmışlardır. Günümüze kadargelen sorunlar ve özellikle Kürtler tarafından çıkarılan ayaklanmalar,Şeyh Sait ayaklanması sırasında ve sonrasında alınan önlemlerin yeterlive kapsayıcı olmadığını düşündürmektedir