Hezârfen Hüseyin Efendi’s “Tuhfetü’l- Erîbi’n- Nâfia li’r-Rûhânî ve’t-Tabîb”

When the researches to date on manuscripts are investigated, itcan be seen that research on manuscripts often focused on religiousand literary texts. However, the text and vocabulary of manuscriptswritten on subjects such as medical, pharmaceutics, botanic,mathemathics, philosophy, astronomy has to be exhibited.Medical manuscripts are regarded as research subject of folkloreas they contain folklore medicine and regarded as research subject ofmedical history as they are written on the basis of old medical conceptsand comprise general health information. On the other hand, eachmedical manuscript is a rich source for Turkish language researcherswith regard to food names, plant names, the names of the organs,disease names, mineral names and names of various substances usedfor treatment.In this study, a presentation of “Tuhfetü’l-Erîbi’n- Nâfia li’r-Rûhânî ve’t-Tabîb” which is a medical book having been written in XVII.century by Hezârfen Hüseyin Efendi, a historiographer of Sultan IV.Mehmet period, is attempted and also the manuscript’s importance interms of Turkish language and medical history is tried to put forward.There are nine known copies of the Tuhfetü’l-Erîbi’n- Nâfia li’r-Rûhânîve’t-Tabîb”. In this study, the copy registered at Bosnia-Herzegove GaziHusrev Library R.986 is considered.Hezârfen Hüseyin Efendi’s manuscript “Tuhfetü’l-Erîbi’n- Nâfiali’r-Rûhânî ve’t-Tabîb” is not only valuable for medical history andfolklore. This medical manuscript is also an important manuscript forTurkish language history with regard to the included plant names,organ names, ore names, and pet names. Yazmalar üzerine bugüne kadar yapılan araştırmalar incelendiğinde, bu araştırmaların genellikle dinî ve edebî metinler üzerinde yoğunlaştığı görülmektedir. Oysa tıp, eczacılık, botanik, matematik, felsefe, astronomi gibi farklı konularda yazılmış olan eserlerin de metin ve söz varlığının ortaya konması gerekmektedir. Tıp yazmaları eski tıp anlayışına dayalı olarak yazıldığı ve genel sağlık bilgisi ihtiva ettiği için tıp tarihi araştırmacılarının; tıp folkloru ihtiva ettiği için halk bilimi araştırmacılarının araştırma konusu olarak görülmüştür. Oysa tıp yazmaları besin adları, bitki adları, organ adları, hastalık adları, maden adları ve tedavi amacıyla kullanılan pek çok maddenin adları bakımından Türk dili araştırmacıları için de zengin birer kaynak niteliğindedir. Bu çalışmada Sultan IV. Mehmet devri tarihçilerinden Hezârfen Hüseyin Efendi tarafından XVII. yüzyılda kaleme alınmış tıbbî bir eser olan “Tuhfetü’l-Erîbi’n- Nâfia li’r-Rûhânî ve’t-Tabîb”in tanıtımı yapılmaya ve Türk dili tarihi ve tıp tarihi bakımından önemi ortaya konmaya çalışılmıştır. “Tuhfetü’l-Erîbi’n- Nâfia li’r-Rûhânî ve’t-Tabîb”in bilinen dokuz nüshası vardır. Çalışmamızda Bosna- Hersek Gazi Hüsrev Kütüphanesi, R.986’da kayıtlı olan nüsha esas alınmıştır. Hezârfen Hüseyin Efendi’nin “Tuhfetü’l-Erîbi’n- Nâfia li’r-Rûhânî ve’t-Tabîb” adlı eseri sadece tıp tarihi ve halk bilimi için önemli bir eser değildir. Bu tıbbî eser, ihtiva ettiği bitki adları, organ adları, cevher adları, hayvan adları ve tıp terimleri bakımından Türk dili tarihi için de değerli bir eserdir