Seyyid Mehmet Ağa Vakfiyesinde Bulunan Yapıların 19. Yüzyılda Yaptırılma Süreçleri ve Günümüzdeki Durumları Hakkında Tespitler / An Evaluation of Construction Processes of the Buildings Which Existed in Sayyid Mehmet Aga's Foundations in the 19th Century and Current Situations

In this study, reconstruction activities in Cyprus were investigated according to the information given in the El-Hac Es-Sayyid Mehmet Ağa Foundation (1826). El-Hac Es-Seyyid Mehmet Ağa was a former guardian in Ottoman Palace (İstanbul) who was appointed as a tax officer Cyprus in the early 19th century. Seyyid Mehmet Aga, during his stay in Cyprus constructed Mosque, Tekke, Mescit, and schools and he has foundations related to these structures. These foundations are available in the TRNC Vakıflar Administration, TRNC Girne National Archives and Research Department, Republic of Turkey Directorate General of Foundations Achieves. Most of the Islamic buildings registered in the Seyyid Mehmet Ağa foundation are made up of the pre-existing, inadequate and ruined structures re-constructed and brought to the use of the Muslim Turkish Cypriot people. Nicosia Dükkanlarönü Mosque, Fethiye Mosque, Tahtakale Mosque, Lapta Mosque and Famagusta Kutup Osman Efendi Tomb are the architectural venues where the Turkish Cypriot Islamic culture has been performed and it is understood from archival documents that they are supported by various mites and foundations. Within the scope of the study, prior and restructuring processes of these structures were determined and findings were made about the current situation. These structures are the living documents of the Ottoman Period in Cyprus over 300 years, which describe the structuring of the Islam and Ottoman identity in island. These structures are important documents of the Turkish Cypriot Islamic Heritage. Due to political changing over time they lost their incomes and original shapes. Öz Bu çalışmada 19, yüzyıl başlarında Kıbrıs’a muhassıl olarak atanan Dergâh-ı Âli Kapıcı başlarından El-Hac Es- Seyyid Mehmet Ağanın 1826 tarihli Vakfiyelerinde geçen bilgilere bağlı olarak Kıbrıs’taki imar faaliyetleri incelenmiştir. Kıbrıs’ta bulunduğu süre zarfında Cami, Tekke, Mescit, Sıbyan Mektebi yaptıran Seyyid Mehmet Ağa’nın bu yapılar ile ilgili vakfiyeleri mevcuttur. Bu vakfiyeler KKTC Vakıflar İdaresinde, KKTC Girne Milli Arşiv ve Araştırma Dairesinde, TC Vakıflar Genel Müdürlüğü ve TC Başbakanlık Osmanlı Arşivlerinde bulunmaktadır. Seyyid Mehmet Ağa vakfiyesinde kayıtlı bulunan İslami eserlerin çoğu önceden var olan, yetersiz ve harap durumda olan yapıların yeniden düzenlemelerle genişletilip Müslüman Türk halkının kullanımına kazandırılmış yapılardır. Seyyid Mehmet Ağa’nın yeniden yaptırmış olduğu Lefkoşa Dükkânlar Önü Camii, Fethiye Camii, Tahtakale Camii, Lapta Camii ve Mağusa Kutup Osman Efendi Türbesi Kıbrıs Türk İslam kültürünün icra edildiği mimari mekânlar olup çeşitli akarlar ve vakıflar ile desteklenmiş oldukları arşiv belgelerinden anlaşılmaktadır. Çalışma kapsamında söz konusu yapıların önceden ve yeniden yaptırılma süreçleri belirlenerek günümüzdeki durumları hakkında tespitler yapılmıştır. Osmanlı Hâkimiyetinin adada var olduğu 300 yılı aşkın zaman diliminde, gerek devlet eli gerekse adada görev alan memurlar sayesinde Kıbrıs’ta İslam ve Osmanlı kimliğinin yapılandırılarak etkisinin genişletildiğini anlatan ve Osmanlı Devleti’nin Kıbrıs’ta yaşayan belgeleri niteliğinde olan bu yapılar, Kıbrıs Türk İslam Mirasının vazgeçilmeyen önemli ögeleridir. Zaman içerisinde değişen siyasal yapıya bağlı olarak gelirleri kesilen ve terk edilen bu eserler bakımsızlık nedeni ile orijinal hallerini yitirmişerdir.