SPONE I SPOROVI: BOSNA I HERCEGOVINA U JUGOSLAVENSKOJ DRŽAVI (1918–1941)

Stvaranje jugoslavenske države 1918. predstavljalo je objedinjavanje nacionalnih, vjerskih, kulturnih, historijskih, društvenih, ekonomskih, regionalnih razlika i perspektiva, sponu raznolikih državno-pravnih historija, iskustava, tradicija, običaja, mentaliteta, standarda obrazovanja i življenja. Bila je i “rezultat međunarodnih okolnosti”, novi toponim, složena tvorevina na mapi “nove Evrope”, sastavljena od više “matičnih naroda” (Hrvata, Slovenaca i Srba) te nacionalnih i vjerskih manjina. Počivala je na nestabilnim temeljima. Interpretacije akta o “brzom ujedinjenju” ostale su predmet nesporazuma i razmimoilaženja. Sukob između pobornika antagonističkih nacionalnih ideologija oko vizije države, bio je najteži unutrašnji problem. Bosna i Hercegovina je nakon 1918. zadržala, preko Zemaljske vlade do jula 1921, a potom Pokrajinske uprave, neke oblike autonomnosti. Pokrajinska uprava djeluje do februara 1924, kada se, shodno odredbama Vidovdanskog ustava (1921), u državi okončava organiziranje oblasti i zavodi centralizacija uprave. BiH je izdijeljena na šest oblasti, bez međusobnih veza, podređenih vladi u Beogradu. Formiranjem novih administrativnih jedinica – banovina, s ciljem razbijanja historijskih pokrajina, BiH je podijeljena 1929. između Drinske, Vrbaske, Primorske i Zetske banovine. Njen je status zavisio od projekcija režima, kao i od međusobnih srpsko-hrvatskih političkih odnosa i sporova, što se manifestiralo i tokom stvaranja Banovine Hrvatske (1939) i određivanja njenih granica, kao i u kombinacijama oko daljeg teritorijalnog preustrojstva države. Srpski i hrvatski političari nisu bili spremni da prihvate stvaranje posebne “bosanske banovine”, kako su tražili muslimanski predstavnici. Teško naslijeđe pokušaja da se riješi unutrašnje uređenje zemlje imalo je znatnog uticaja na podjele i konflikte 1941. na prostoru okupirane Jugoslavije.