BIHEVIORISTIČKA EKONOMIKA I EKOLOŠKA PERSPEKTIVA SA OSVRTOM NA EVROPSKU UNIJU

Postizanje održivog razvoja zahtevaće promene u ljudskom ponašanju i postupcima u odnosu na životnu sredinu. S druge strane, u novije vreme kao bona fide subdisciplina ekonomije nametnula se bihevioristička ekonomika unutar koje se donosioci odluka u ekonomiji sve manje posmatraju kao savršeno racionalni, strpljivi, promišljeni i stručni akteri, a sve više kao ljudska bića sa svojim ograničenim kognitivnim sposobnostima i manama. Imajući prethodno u vidu, primarni cilj rada jeste ispitivanje mogućih implikacija ovog relativno novog i inovativnog pravca (polja) ekonomije na ekološku sferu i politiku, sa posebnim osvrtom na stanje na nivou Evropske unije po tom pitanju. U radu su korišćene metode deskripcije i metode kompilacije. Pokazalo se da pogled na ponašanje kroz model maksimizacije preferencija nije realan, jer zanemaruje činjenicu da ljudsko delovanje spram životne sredine može imati šire etičke premise od egoizma, te da je motivacija za ekološke akcije ukorenjena u više i verovatno nesamerljivih ekoloških vrednosti, i to ne samo novčanih. Polazeći od bazične premise po kojoj na donošenje odluka utiču ograničeni kognitivni resursi i kratkovidost, kao i razmatranje dobrobiti drugih ljudi, ekološke politike moraju se razvijati na bazi realnijih mehanizama pokretanja individualnog i kolektivnog odlučivanja. Kada se radi o kreatorima politika, potrebno je uvažiti stav o opravdanosti zamene intervencionističkog pristupa, koji se oslanja na zabrane, obavezujuća ograničenja, poreze i subvencije, mekim pristupom promovisanju i akceleraciji ekološke tranzicije. Posebno su važni podsticaji ("nudges") u ekologiji gde se ima u vidu metodološki individualizam biheviorističke ekonomike odnosno napuštanje kolektivne dimenzije zaštite životne sredine tj. prebacivanje kolektivne odgovornosti na pojedince. Drugim rečima, bitno je fokusiranje na individualnu odgovornost, kroz slabljenje političkog narativa među ekološkim pokretima, koja sada deluje kao palijativno sredstvo za sistemske nedostatke.