Open AccessУПОТРЕБЛЕНИЕ, ВСТРЕЧАЮЩЕЕСЯ В ВИДЕ СЛОВОСОЧЕТАНИЯ В ОБРАЗЦАХ ЗАПИСИ
Author(s) -
Әлия Баербекова,
Құрмет Бажикеев
Publication year - 2021
Publication title -
ķèu žaršysy: èkonomika, filosofiâ, pedagogika, ûrisprudenciâ
Language(s) - English
Resource type - Journals
ISSN - 1998-7862
DOI - 10.52445/bkeu.2021.61.2.007
Subject(s) - persian , arabic , linguistics , poetry , history , epic , literature , philosophy , art
Аталмыш мақалада ХV-ХVІІ ғасырларда түркі халықтары тілдеріне енген араб, парсы сөздерінің түркі жазба ескерткіштерінде сөз тіркесі түрінде қолданылу мәселесі қарастырылады. Сонымен қатар, бұл кезеңдегі түркі жазба тілдеріне тән белгілердің бірі – халық тіліне енбеген, көбінесе дерексіз ұғым атаулары болып келетін араб және парсы сөздерін де актив қолдану, бұл ретте әсіресе, араб-парсы сөздерінің түркі тілінің көмекші етістіктерімен тіркесуі арқылы күрделі етістік жасап пайдалану өте көп кездеседі. Мақалада,Өтеміс қажының «Шыңғыснамасы», «Әділ сұлтан» эпикалық жыры, Қадырғали Жалайыридің «Жамиғат-Тауарихы» және Әбілғазы Бахадүр ханның «Түркі Шежіресі» атты шығармалары талданады.Түйінді сөздер: түркі халықтары, сөз тіркесі, тұрақты тіркестер, жазба ескерткіштер. В данной статье рассматривается вопрос использования арабских и персидских слов, вошедших в языки тюркских народов в ХV-ХVІІ веках, в виде словосочетаний в тюркских письменных памятниках. Кроме того, одной из характерных особенностей тюркских письменных языков этого периода является активное употребление арабских и персидских слов, которые не вошли в народный язык, часто являются абстрактными понятиями, при этом особенно распространено использование сложных глаголов путем сочетания арабско–персидских слов с вспомогательными глаголами тюркского языка. В статье анализируются произведения отемиса кажы «Чингиснама», эпическая поэма «Адиль султан», «Жамигат-Тауарихи» Кадыргали Жалаири и «тюркская шежире» Абельгазы Бахадур хана. This article discusses the use of Arabic and Persian words that entered the languages of the Turkic peoples in the XV-XVII centuries, in the form of phrases in the Turkic written monuments. In addition, one of the characteristic features of the Turkic written languages of this period is the active use of Arabic and Persian words, which are not included in the popular language, are often abstract concepts, and the use of complex verbs by combining Arabic – Persian words with auxiliary verbs of the Turkic language is especially common. The article analyzes the works of Otemis kazha "Genghisnam", the epic poem "Adil Sultan"," Zhamigat-Tauarihi "by Kadyrgali Zhalairi and "Turkic shezhire" by Abelgazy Bahadur Khan.