İÇ ANADOLU VE KARADENİZ’DE TBMM’YE KARŞI ÇIKARILAN İSYANLARA DAİR DAHİLİYE VEKALETİ VE ERKAN-I HARBİYE REİSLİĞİ’NİN HAZIRLADIĞI 1921 TARİHLİ RAPORLAR

Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’nda yenilmesinin ve Mondros Mütarekesi’ni imzalamasının ardından toprakları işgale uğramış Hatay’ın Dörtyol ilçesinden başlamış ve tüm Anadolu’ya yayılmıştı. Türk milleti bu işgallere karşı Mustafa Kemal Paşa öncülüğünde dünyanın önde gelen emperyalist güçlerine karşı bağımsızlığını koruma mücadelesi vermişti. Osmanlı Devleti’nin ayakta kalamayacağının belirgin bir şekilde anlaşıldığı bu dönemde Ankara’da TBMM’nin açılmasıyla yeni bir Türk Devletinin temelleri de atılmıştı. Milli Mücadele’nin bu en zor ve hayati derecede önemli yıllarında TBMM’nin karşılaştığı en büyük sıkıntılardan biri de şüphesiz muhtelif gerekçelerle Anadolu’nun hemen hemen her bölgesinde yaşanan iç isyanlardı. Milli birlik ve beraberliğe en fazla ihtiyaç duyulduğu dönemde TBMM bir yandan emperyalist güçlere karşı mücadele ederken bir yandan da muhtelif gerekçelerle başlayan iç isyanlarla uğraşmak zorunda kalmıştı. İsyanlara çoğunlukla İngilizler tarafından desteklenen bölücü ve ayrılıkçı çevrelerin de katılmasıyla, sorun TBMM yönetimi için en öncelikli konu haline gelmişti. Bu isyanlardan bazılarının Milli Mücadele’nin kalbi sayılan Ankara’nın hemen yanı başında yaşanması tehlikenin boyutlarını göstermesi bakımından önemlidir. Fakat alınan tedbirler ve mücadelede gösterilen kararlılık sayesinde bu isyanlar bastırılmıştır. İsyanları bastırmak için askeri birlikler sevk eden ve adli tedbirler alan TBMM aynı zamanda olaylarla ilgili resmi kurumlarda bilgi talebinde bulunmuştur. Araştırmamızda TBMM’nin talebi üzerine Dahiliye Vekaleti ile Erkan-ı Harbiye Vekaleti tarafından hazırlanan isyanların nasıl başladığı ve hangi mıntıkalara kadar yayıldığını anlatan iki rapor ve bir kroki değerlendirilmiştir.