TÜRK MODERNLEŞMESİ SÜRECİNDE AYDINLARIN TARİH VE FELSEFEYLE İLGİLİ GÖRÜŞLERİ

Dönemin düşünürleri gerilemenin önüne geçmek ve dışarıdan gelebilecek tehlikelere karşı koymak için modernleşmenin gerekliliğine inanmışlardı. Bunun için toplumsal bir dönüşümün gerçekleştirilmesi gerekmekteydi. Sürecin iyi bir şekilde sonuçlanması için eğitimli topluma ihtiyaç vardı. Bu gibi ihtiyaçlar göz önünde bulundurularak eğitimin önemi, okulların durumu, hoca-öğrenci münasebetleri, bilim, fen gibi konularla ilgili tartışmalar başlamıştı. Bu yüzden dönemin düşünürleri mevcut okullardaki sorunlara değinerek bu süreçte nelerin yapılması gerektiğine dair kendi görüşlerini belirtmişlerdir. Karşılaşılan sorunların çözümü için yenilikleri kabul etmenin gerekliliğini idrak eden aydıınlar eğitimdeki problemlerin aradan kaldırılması için özellikle pozitif bilimlere doğru eğilim gösterseler de, tarih ve felsefe gibi sosyal alanlardaki eksikliklerin farkındaydılar. Eğitimdeki eksikliklerden birinin felsefe olduğu konusunda hemfikir olan Türk aydını, Batı felsefi düşüncesinin alınmasından yana olmuştur. Batı`daki pozitif felsefi akımlar ve yaşanmışlıklar sayesinde, Doğu`nun mistik engeli aşılacak ve çağdaşlaşma gerçekleşecekti. Bununla birlikte karşılaşılan sorunların tarih alanında ortaya çıktığı gözlemlenmektedir. Dönemin Osmanlı tarih kitaplarının konusu daha çok İslam ve Osmanlı tarihiyle sınırlı kaldığı için, bu alanda diğer devletler ve kavimlerle ilgili pek de bilgi sahibi olmayan okumuş kesim oluşmuştu. Diğer toplumların nasıl geliştikleri, hangi evrelerden geçtikleriyle ilgili bilgiden yoksunluk, onları anlamada sorunlar oluşturmaktaydı. Bu yüzden tarihin de önemine değinen düşünürler, toplum için ne kadar gerekli olduğuna dikkat çekmektedirler. Modern bilimin temelindeki tarihsellik ve felsefe benimsenmeden, Batı seviyesine gelmenin mümkün olamayacağı görüşü dönemin düşünürleri arasında hakimdi. Çalışmada Ziya Gökalp, Şehbenderzade Filibeli Ahmed Hilmi, Ahmed Midhat Efendi, Yusuf Akçura, Baha Tevfik, Ahmed Ağaoğlu gibi dönemin düşünürlerinin görüşlerinden yararlanılarak felsefe ve tarih temellendirilmeye çalışılmıştır. Sözkonusu sorunlar bağlamında aşağıdaki sorular çalışmaya yön vermektedir: Felsefe denildiği zaman dönemin düşünürleri ne anlıyorlardı? Felsefenin Türk toplumu için ne gibi yararları olabilirdi? Tarih ve siyaset felsefesiyle ilgili düşünürler ne söylemektedirler? Dönemin düşünürleri neden tarihin önemli olduğunu düşünmektedirler? Mevcut eğitim sistemindeki tarih dersi ihtiyaçları karşılamak için yeterli değil miydi? Yeterli olarak görülmeyen tarihin eksikleri nelerdi ve niçin oluşmuştu? Objektif bir tarih yazıcılığına dair tutum var mıydı? Çağdaş bir devlet olmak için tarih gerekli midir?