CUMHURİYET’İN İLK YILLARINDA MARAŞ’A İSKÂN EDİLEN MÜBADİLLER

Maraş’ı işgal eden Fransız ordusunun 1920 yılı başlarında yenilmesiyle Ermenilerin büyük kısmı Fransız ordusuyla birlikte şehri terk etti. Daha sonra Milli Mücadele’nin Türk ordusu tarafından kazanılmasından sonra 24 Temmuz 1923 tarihinde Lozan Antlaşması imzalandı. Türkiye ve Yunanistan arasında bir nüfus değişimi (mübadele) yapılmasıyla ilgili görüşmeler 1914 yılında başlatılmış ancak savaş nedeniyle kesintiye uğramıştı. Türk-Yunan nüfus mübadelesi ile ilgili sözleşmeler de Lozan’da 30 Ocak 1923 tarihinde imzalandı. Bunun sonucunda Türkiye’de yaşayan Rumlar ile Yunanistan’da yaşayan Türkler karşılıklı olarak yer değiştirecekti. Türkiye’ye gelen mübadillerin iskân edildikleri yerlerden biri de Maraş’tır. Bu durum Maraş’ta kapsamlı bir imar ve iskân çalışması yapılmasını gerektirdi. Gelen göçmenler terk ettikleri yurtlarındaki mallarıyla ilgili tasfiye talepnameleri elde ettiler ve bunun karşılığı olarak kendilerine iskân edildikleri yerlerde mesken ve işyeri verilmeye çalışıldı. Ermenilerin boşalttığı bazı ev ve işyerleri bu kapsamda değerlendirildi. Tarla, bağ ve bahçelerin ekilip biçilmesi, bakımı hükümetin öncelikleri arasında yer aldı. Maraş ekonomisi bu şekilde yeniden canlandırıldı. Mübadillerin sayısı, onlara verilen emlakın durumu ve yaşadıkları sorunların neler olduğu önem arz etmektedir. Bu konuda “Tasfiye Talepnameleri” ile Cumhuriyet Arşivi’nde bulunan belgeler döneme ışık tutan birinci derecedeki kaynaklar arasındadır. Bu çalışmada; mübadele yoluyla Türkiye’ye gelen göçmenlerin Maraş’a iskânları ele alınacaktır. Mübadillerin Maraş’ta nerelere iskân edildiği, iaşelerinin ne şekilde sağlandığı, mübadillerin ekonomik hayata kazandırılması için yapılan çalışmalar bu tebliğin diğer başlıklarını oluşturacaktır.