ATATÜRK DÖNEMİNDE HALKBİLİMİ ÇALIŞMALARI VE DEVRİM GAZETESİ

Temelleri XIX. yüzyılda Avrupa’da atılan halk bilgisi çalışmalarının Türkiye’de bir disiplin olarak ele alınışı XX. yüzyılın başlarına tarihlenmektedir. Kültür politikaları çerçevesinde çeşitli faaliyetlerin yürütüldüğü bu dönemde kurulan derneklerin yanı sıra uzman ve özellikle “amatör” halk bilgisi araştırmacıları tarafından yapılan yayın ve derlemeler oldukça önemlidir. Atatürk dönemindeki kültür politikalarının bir gereği olarak başlatılan bu derlemelerin resmî merkezi haline gelen ve Türk Ocaklarının (Mart 1912) yerine kurulan Halkevlerinin (Şubat 1932) çalışmaları ile Halkevleri tarafından çıkarılan yayınlar, halkbilimi araştırmalarının geleceği açısından önemli olmuş ve böylece halk kültürü araştırmaları yeni bir ivme kazanmıştır. Bu dönemde bahsi geçen devlet destekli kurum ve yayın organlarının dışında yer almakla beraber halk bilgisi alanına dâhil edilebilen ve yerel basın temelinde şekillenen yayın faaliyetlerini de görmek mümkündür. Söz konusu faaliyetlerden biri, 16 Ağustos 1935 yılında yayın hayatına başlayıp 4 Mayıs 1936 tarihinde yayın hayatını sonlandıran Devrim gazetesidir. İbrahim Cemal Aliş tarafından Bartın’da çıkarılmış olan bu yerel gazetenin önemi, halk bilgisine ayırdığı sütunlarıdır. Türk folklor tarihinde önemli bir kaynak durumunda olup “Günlük Siyasal Gazete” alt başlığıyla yayınlanan ve 89. sayısı ile son yayınını yapan gazetenin önemli bir yönü, dünya tarihinden ziyade yerel tarihe ve kültüre ayırdığı sütunlarıdır. Özellikle “Halk Bilgisi” adıyla halk kültürüne ilişkin derlemelere ve incelemelere ayrılan gazetedeki yazı köşeleri, günümüz halkbilim araştırmaları için önemli bir yere sahiptir. Yayımladığı 89 sayının 55’inde halk bilgisine ayırdığı sütunlarıyla dikkat çeken bu yayının, dönemi bağlamında, “yerel halk bilgisi dergisi” işlevi gördüğü söylenebilir. Bu bağlamda bildiride, Atatürk dönemi kültür politikaları içinde milliyetçilik ve halkçılık ilkeleri temelinde hareket edip yayın yapmış olan Devrim gazetesi incelenecektir. Bildiride Atatürk dönemindeki halk bilgisi (folklor) ile ilgili faaliyetlere değinildikten sonra 1920’den Devrim’in çıkarıldığı döneme kadar olan süreçte (1936) yerel basın (gazete ve dergi) özelindeki halk bilgisi çalışmaları hakkında bilgi verilecektir. Ardından Atatürk döneminde yayın yapmış olan gazetenin Türk halkbilimi araştırmaları tarihindeki yerinden bahsedilecek ve buradan hareketle halkbilimi araştırmalarında yerel gazetelerin önemi üzerinde durulacaktır.