Geneza i losy serbskich idei anarchistycznych przed i po 1918 roku

The Origin and the Fate of Serbian Anarchistic Ideas Before and After 1918This paper discusses sociohistorical factors and syncretic ideological sources of the Serbian anarchistic thought (from 1860’s) as well as its evolution and gradual disappearing in 20th century. Especially such specific elements as ties with local fraction of the Narodnikism, agraristic egalitarianism, criticism of the monarchistic state institutions and syndicalism are underlined. Also the reevaluating of these views (particularly antietatism) in the conditions of constructing of the new Yugoslav state after 1918 is investigated. The examples presented here confirm the thesis that after initial popularity of the anarchistic slogans (among others Mita Cenić and Krsta Cicvarić) in post-Versailles Yugoslavia this ideology was disarmed (except for Rodoljub Čolaković’s case ) and absorbed by the centralised communist movement.W referacie omawia się uwarunkowania społeczno-historyczne oraz synkretyczne źródła ideowe serbskiej myśli anarchistycznej (od lat sześćdziesiątych XIX w.), a także jej ewolucję i stopniowe zanikanie w XX w. Wskazuje się zwłaszcza na takie czynniki specyficzne jak związki z lokalnym odłamem narodnictwa, agrarystycznym egalitaryzmem i krytyką instytucji monarchistycznego państwa czy syndykalizmem, po czym śledzi przewartościowania tych poglądów (zwłaszcza antyetatyzmu) w warunkach budowania nowego państwa jugosłowiańskiego po 1918 r. i później. Przedstawione przykłady potwierdzają tezę iż po początkowej popularności haseł anarchistycznych (Mita Cenić czy Krsta Cicvarić) w powersalskiej Jugosławii ideologia ta została rozbrojona (poza fenomenem Rodoljuba Čolakovicia) i wchłonięta przez scentralizowany ruch komunistyczny.