Wychowanie i niepodległość: idea polskiej szkoły w publicystyce społeczno-oświatowej Heleny Radlińskiej (1907-1918)

Helena Radlińska (1879-1954), historyk i pedagog, w latach 1907-1918 była znaną działaczką tzw. obozu niepodległościowego, ugrupowania, które na czele z Józefem Piłsudskim walczyło o niepodległość kraju. W klimacie ówczesnych wydarzeń historycznych, politycznych sporów, a także ścierających się wizji niepodległego kraju, Radlińska tworzyła i propagowała koncepcję polskiej szkoły. Był to projekt śmiały, bezkompromisowy i przyszłościowy. Odwoływał się do tradycji Komisji Edukacji Narodowej oraz doświadczeń szkół demokratycznych m.in. w Stanach Zjednoczonych i Szwajcarii. Przede wszystkim jednak uwzględniał edukacyjne potrzeby społeczeństwa polskiego, tak czasu zaborów, jak i przyszłego niepodległego kraju. Projekt ewoluował od modelu "szkoły walczącej" z rozwiązaniami edukacyjnymi zaborców oraz z programami wychowawczymi krajowych środowisk ugodowych, poprzez "szkołę społeczną", która miała gwarantować naukę wszystkim dzieciom, bez względu na różnice społeczne, ekonomiczne, wyznaniowe, po model "szkoły wolnej Polski", szkoły skoncentrowanej na wychowaniu patriotów i zaangażowanych obywateli oraz realizującej pogłębiony program wiedzy o Polsce. Budowany przez Radlińską, przełomowy i przyszłościowy, oparty na niezbywalnych wartościach demokracji, projekt polskiej szkoły zajmuje ważne miejsce w dziejach polskiej myśli oświatowo-wychowawczej pierwszych dwóch dekad XX wieku.Helena Radlińska (1879-1954), historian and educator, in the years 1907-1918 was a known activist of independence camp, grouping, which led by Józef Piłsudski fought for independence of the country. In a climate of contemporary historical events, political disputes and conflicted visions of an independent country, Radlińska created and promoted the concept of Polish school. This project was bold, uncompromising and forward-looking. It referred to the tradition of the National Education Commission and the experience of the democratic schools, among others, in the United States and Switzerland. Above all, however, it takes into account the educational needs of Polish society, the time of partition, and a future independent country. The presented project evolved from a "school fighting" with virtual education solutions of invaders and with the educational programs of the conciliatory national environments, through the "social school" which was supposed to ensure education for all children, regardless of social, economic, religious differences, following the model of "school of free Poland", school centered on education of patriots and engaged citizens and implementing the program of depth knowledge about Poland. Project of the Polish school, which was built by Radlińska, groundbreaking and forward-looking, based on the inalienable values of democracy, occupies an important place in the history of Polish educational and pedagogical thought of the first two decades of the twentieth century