Akta wizytacyjne jako źródło do dziejów księgozbiorów historycznych. Na przykładzie akt dekanatu chełmskiego z XVIII i początku XIX wieku

Rozpoznanie dawnych księgozbiorów to jeden z istotniejszych obszarów badań historycznobibliologicznych. Znaczącą część tego rodzaju kolekcji stanowią biblioteki parafialne. Do podstawowych źródeł w badaniach nad nimi należą akta wizytacyjne, rejestrujące książki będące na stanie parafii. Tego rodzaju dokumentacja wizytacji generalnych z XVIII i początku XIX w. w diecezji chełmskiej, dekanacie chełmskim, pokazuje księgozbiory parafialne w Czułczycach, Kumowie, Olchowcu, Orchówku, Pawłowie, Sawinie, Sosnowicy, Świerżem, Uhrusku i Wereszczynie. Biblioteki te są zróżnicowane zarówno pod względem liczebności, jak i zawartości treściowej. W każdej z nich są obecne książki pro offi cio ecclesiastico, natomiast teksty pro docendo populo występują w parafi ach większych i lepiej uposażonych. Pochodzą one zazwyczaj z darów, stąd też znajdują się wśród nich dzieła niekoniecznie przydatne do pracy duszpasterskiej proboszczów. Są wytworami polskich i zagranicznych warsztatów drukarskich i pochodzą z XVI, XVII i XVIII w.