Constantine’s summus deus and the Nicene unus deus: imperial agenda and ecclesiastical conviction

Cesarz Konstantyn Wielki w zachowanych listach i mowach wielokrotnie odnosił się do Boga. Odniesienia te jednak rzadko przybierały postać rozważań teologicznych na temat Jego istoty; zwykle ograniczały do wykorzystywania pewnych ambiwalentnych Jego tytułów. W niniejszym artykule przeanalizowano cesarską koncepcję Boga przy pomocy tak zwanej „małej teologii”. Wygląda na to, że konstantyńskie rozumienie Boga rozwinęło się z zamkniętego pogańskiego henoteizmu w zaawansowany chrześcijański monoteizm, mimo że zachowało rys wiary w istnienie wielu postaci Boga. Niejasność kwestii teologicznych służyła ustanowieniu możliwie najszerszego kompromisu teologicznego w Cesarstwie Rzymskim. W tym samym czasie owa zamierzona niejasność wpłynęła na róż­ne sposoby interpretowania konstantyńskich wypowiedzi teologicznych i – być może – w pośredni sposób oddziaływała na trynitne spory w łonie Kościoła. Porównanie konstantyńskiej i nicejskiej koncepcji Boga pokazuje zarówno waż­ny kompromis, jak i istnienie różnorakich, leżących u jego podstaw czynników.