Znaczenie terminu mandatum w koncepcji historii zbawienia Filastriusza z Brescii

Filastriusz, biskup Brescii (zm. ok. 387 r.), przedstawił w swoim traktacie Diversarum hereseon liber koncepcję historii zbawienia w trzech etapach: sub mandato, sub lege i sub gratia. Autor artykułu wydobywa z tekstu traktatu Filastriusza różne odcienie znaczeniowe terminu mandatum, stosując metody historyczno-porównawczą i filologiczną. Po pierwsze, termin ten oznacza pierwotne przykazanie dane przez Boga człowiekowi w raju (por. Rdz 2, 16-17). Było ono wystarczające do rozpoznania jedynego Stwórcy i oddawania Mu należnej czci. Zostało jednak naruszone przez grzech pierwszych rodziców, a Prawo Mojżeszowe (lex) stanowiło jego przypomnienie. Po drugie, znaczenie terminu mandatum zbliża się do pojęcia prawa naturalnego, mimo że Filastriusz nigdzie go tak nie definuje. Zwraca natomiast uwagę, że na podstawie naturalnej zdolności, otrzymanej w akcie stwórczym od Boga, człowiek mógł przyjąć pierwsze przykazanie. Po trzecie, Filastriusz użył terminu mandatum także na określenie przykazania miłości, przyniesionego przez Chrystusa (gratia Christi). To ono stanowiło istotę przykazania danego ludziom na początku. Tak więc – w rozumieniu Filastriusza i na tym polega oryginalność jego koncepcji – pierwotne przykazanie, określone terminem mandatum, nabiera charakteru swoistej klamry spinającej całe dzieje ludzkości: jest zarówno punktem wyjścia, ustanowionym przez Boga, jak i punktem dojścia, będącym dopełnieniem tego, co zostało udzielone człowiekowi na początku, a potem przez niego częściowo utracone.