
O niewstydach, niewstydnikach i niewstydliwcach w polszczyźnie i innych językach słowiańskich
Author(s) -
Irena Jaros
Publication year - 2021
Publication title -
teka komisji polsko-ukraińskich związków kulturowych
Language(s) - Polish
Resource type - Journals
ISSN - 1733-2249
DOI - 10.31743/teka.13353
Subject(s) - theology , physics , art , philosophy
Na podstawie polskich oraz innosłowiańskich źródeł historycznych i gwarowych autorka omawia genezę oraz zasięg występowania leksemów niewstyd, niewstydnik, niewstydnica i niewstydliwiec o wspólnym znaczeniu "człowiek pozbawiony wstydu, nikczemny". Są to archaizmy, które stosunkowo krótko funkcjonowały w polszczyźnie ogólnej (XVII–XVIII w.). Zostały z niej wyparte przez szerzące się od połowy XVII wieku derywaty bezwstydnik i bezwstydnica. Aktualne występowanie podobnych formacji z prefiksem nie- w języku czeskim oraz ich historyczne poświadczenia ze wszystkich języków wschodniosłowiańskich dowodzą, że były to w przeszłości formy funkcjonujące na dużym terenie Słowiańszczyzny. Na polskim obszarze językowym swoją żywotność dłużej zachowały tylko w gwarach ludowych. Ich obecność, stosunkowo niewielka w Polsce centralnej i północnej, skupia się głównie na południu (Śląsk, Małopolska) i południowym wschodzie.