Losy kościoła parafialnego pw. świętych Piotra i Pawła w Bychawie na przełomie XVI i XVII wieku w świetle źródeł kościelnych

W artykule skorygowano błędne lub nieprecyzyjne informacje o parafii w By­chawie obecne w dotychczasowej literaturze przedmiotu, która nota bene nie jest zbyt obszerna. Na podstawie dotychczasowych rozważań opartych głównie na źródłach kościelnych, mało dotychczas wykorzystywanych, udało się przynajmniej po części rzucić nowe światło na czas poszczególnych etapów w dziejach kościoła bychawskiego na przełomie XVI i XVII wieku. Początki ruchu kalwińskiego musiały przypaść na ostatnie lata piątej dekady XVI stulecia i są związane z działalnością Mikołaja Pileckiego. Środowisko protestanckie umocnił tu Andrzej Myszkowski na początku lat 50. XVI wieku, zakładając szkołę kalwińską i być może sprowadzając stałych ministrów kalwińskich. Wiązanie początków kalwinizmu w Bychawie tylko z A. Myszkowskim jest nieprawidłowe. Rewindykacja kościoła w Bychawie była związana dziełalnością Stanisława Myszkowskiego, podczaszego lubelskiego, syna An­drzeja. Po podziałach w ruchu kalwińskim i osłabieniu ich gminy w Bychawie zwrócił swą uwagę w kierunku dawnej wiary, jak to czynili inni możnowładcy tego okresu, i wystarał się najpewniej ok. 1582 r. o duszpasterza katolickiego, a świątynia wróciła do rąk katolików, co umożliwiło archidiakonowi lubelskiemu odbycie pierwszej po czasach kalwińskich wizytacji w 1595 r. Świątynia była jednak w wielkim stopniu zrujnowana. Próbowano ją utrzymać aż do lat 20. XVII wieku, dokonując koniecznych napraw. Budowę nowego kościoła murowanego rozpoczęto najprawdopodobniej w połowie lat 20. XVII wieku, gdy proboszcz, Sebastian Piątkowski, wygrał proces o zwrot dóbr kościelnych z Zofią Wierzbicką. Przesuwanie na czasy wcześniejsze bydowy kościoła w Bychawie jest nieuprawnione. Kościół pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela przetrwał do naszych czasów i nadal służy katolickiej wspólnocie bychawskiej.