Civitas Dei i civitas terrena kategorią mistyczną zmagań dobra ze złem w myśli św. Augustyna

W nauczaniu biskupa z Hippony na terenie państwa Bożego i ziemskiego dochodzi do spotkania dobra ze złem, tego, co duchowe, z tym, co ziemskie, co oznacza, iż podstawą jedności tworzących je istot jest rzeczywistość duchowa. Aby jednak dobrze zrozumieć wizję dwóch mistycznych społeczności, pojąć ich istotę, należy wyjść poza powszechnie stosowany słownik, poza schemat tzw. definicji formalnych w zakresie państwa, społeczeństwa, instytucji i spróbować pojąć owe teorie w kategoriach duchowych. Sw. Augustyn kwestie dotyczące civitas Dei i civitas terrena pojmuje w sensie moralno-religijnym, sygnalizując dzięki temu, że nie można ujmować ich jedynie w kategoriach zewnętrznych, tj. czasu, miejsca czy przynależności organizacyjnej. Państwo Boże to zespół wszystkich dobrych pierwiastków w społeczności ludzkiej. Civitas D ei jako kategoria spirytualistyczna znajduje się częściowo we wszystkich państwach ziemskich, tzn. nie ogranicza się do określonego narodu, a jej dziejowy pochód niezaczyna się od Chrystusa. Podobnie jest z państwem ziemskim, którego publiczna (zewnętrzna) forma manifestacji niekoniecznie pokrywa się z państwem świeckim. Obie civitas, jako społeczności ludzkie, w życiu doczesnym są ze sobą nierozdzielnie przemieszane i splecione zarówno w Kościele, jak i poza nim, gdyż poplątane i pomieszane ze sobą są te dwa państwa na tym świecie, dopóki ich Sąd Ostateczny nie rozdzieli.