Problem zarazy i klęsk żywiołowych w relacji Kroniki Stefana Ranatowicza CRL (1617–1694)

Stefan Ranatowicz CRL był siedemnastowiecznym historiografem zakonu kanikoników regularnych laterańskich kongregacji Bożego Ciała na podkrakowskim Kazimierzu. Jego najważnuejsze dzieło stanowi Kronika zgromadzenia zawierająca przede wszystkim biogramy kolejnych prepozytów klasztoru. Praca wciąż pozostaje w postaci rękopiśmiennej i jest przechowywana w zbiorach Biblioteki Jagielońskiej w Krakowie. Jednakże kronikarz nie ograniczył się do przedstawienia żywotów rządców klasztoru. Odnajdujemy w tekście bardzo wiele cennych informacji odnośnie różnych aspektów i realiów życia siedemnasatowiecznego Kazimierza i Krakowa, wiadomości odnośnie kultury, obrzędowości, obyczajow, wydarzeń historycznych oraz wiele innych. Tak więc, wśród innych wspomnianych klęsk elementarnych, jak powodzie, pożary, niezwykłe zjawiska pogodowe, odnaleźć można również liczne wzmianki odnośnie epidemii. Opisy zarazy, jak i innych chorób, pozwalają wyrobić sobie pogląd na poziom higieny i stanu wiedzy medycznej w ówczesnym społeczeństwie. Na podstawie tekstu Kroniki  można odnotować lata, w których zarazy bądź inne klęski miały miejsce, niekiedy oszacować ich rozmiar dzięki zamieszczonym danym, a także odczytać nieco informacji odnośnie obrzędowości czy życia społecznego na krakowskim Kazimierzu. Zwłaszcza ważne wydają się opisy obrzędów religijnych związanych z występowaniem zarazy, jako że klęska morowego powietrza traktowana była przez społeczeństwo często jako kara za grzechy. Stąd liczne relacje z nabożeństw przebłagalnych dla uniknięcia Bożego gniewu i odwrócenia niesczęścia, a także praktyki pokutne, pielgrzymki i uroczyste procesje, po ustąpieniu epidemii natomiast odprawiano nabożeństwa dziękczynne. Orędownikami w czasie zarazy byli przede wszystkim, oprócz Matki Bożej, św. Sebastian, później także św. Roch oraz św. Rozalia. Wszystkie te opisy i relacje nie występują jako oddzielne zagadnienie, stanowią jedynie element składający się na przebieg najróżniejszych wydarzeń, czy to społecznych czy o charakterze państwowym, niemniej jest to niewątpliwie temat ważny dla autora. Wyłowienie informacji na konkretny temat jest więc możliwe jedynie po wnikliwej analizie całego tekstu Kroniki. Nie jest to może materiał zbyt obszerny, ale stanowiący uzupełnienie dla innych źródeł pochodzących z tego okresu i rzucający nieco światła na problemy i częstotliwość zaraz, z którymi ludność zmuszona była się zmagać oraz pozwalający stworzyć obraz sytuacji społeczeństwa siedemnastowiecznego Kazimierza.