GÜNEY SİBİRYA DA (ALTAY BÖLGESİ) BİR AYDINLANMA HAREKETİ OLARAK AK CAÑ / SÜT CAÑ (BURHANİZM): TEŞEKKÜLÜ, TEMEL İLKELERİ VE TARİHÎ SEYRİ

Rus-Japon Savaşı (8 Şubat 1904-5 Eylül 1905) sırasında Batı literatüründe Burhanizm olarak bilinen fakat Altay Türklerinin Ak Cañ (Ak Din)veya Süt Cañ (Süt Dini) olarak adlandırdıkları inanç sistemi 1904 yılındaortaya çıkmıştır. Bu din, halkını baskıdan kurtarmak için geri dönecekbir kağan olan Oyrot Kaan’ın dönüşüne dair efsaneler ve Amır Sanaa ileŞunu gibi bir takım tarihî şahsiyetlerden ilham almıştır. Bu inanç sistemidünyanın değişik yerlerinde benzerleri görülen nativistic movement (yerelliği canlandırma) hareketi olarak da kabul edilebilir. Ak Cañ; Ruslara,Rus olan her şeye, Hristiyanlığa ve Altay Şamanizmi’ne bir tepki olarakortaya çıkmış olmasına rağmen zaman içinde Altay Şamanizmine ait bazıunsurları tekrar bünyesine almıştır. Bu inanç sisteminin ortaya çıkışınıhazırlayan çeşitli etkenler vardır. Bunlar şöyle sıralanabilir: Ruslara duyulan nefret, Rusların adaletsiz ve haksız bir şekilde Altay topraklarınayerleşmesi, Rus tüccarların ekonomik baskısı, msyonerlerin baskısı, Altay Şamanizminin Hristiyanlık karşısındaki zayıflığı ve ihtiyaçlara cevapveremez hâle gelmesi, Moğol Budistlerin propagandası, Rus-Japon savaşının yarattığı gerginliğine bağlı olarak Altay Türkleri arasında ortayaçıkan Japon sempatisi. Bu sebeplere bağlı olarak ortaya çıkan Burhanizm(Ak Cañ/Süt Cañ), SSCB’nin 1991’de dağılmasından sonra Altay Türkleri için kimlik arayışlarında en önemli unsurlardan biri olmuştur.