Mity, prawdy i postprawdy – poprawki do portretu funkcjonariusza Służby Więziennej

Era postprawdy to czas podważania podstawowych wartości, takich jak prawda, uczciwość, rzetelność czy etyka dziennikarska. Mianem postprawdy określa się sytuację, w której opinia publiczna jest kształtowana na podstawie emocji i osobistych przekonań jednostek (istotne jest odwoływanie się do emocji i osobistych poglądów), a nie w oparciu o fakty, które są mniej znaczące. Specyficzny obraz życia społeczno-politycznego, kreowany przez media i klasę polityczną, jest efektem dynamicznie rozwijającego się populizmu. Postprawda to stan, w którym z dyskursu publicznego wykorzeniony zostaje merytoryczny dyskurs, zastępują go gra na emocjach odbiorców i tania sensacja. Stosuje się termin do zakamuflowania faktu, iż w rzeczywistości mowa jest o jawnym kłamstwie. Wokół formacji Służby Więziennej przez lata narosły mity i stereotypy, żyją własnym życiem w społecznej świadomości. Na ich kanwie powstają nowe alternatywne fakty, pół-prawdy i kłamstwa, tworzone i podsycane co jakiś czas przez media, poszukujące sensacji. Tym sposobem co jakiś czas doklejane są „klawiszom” kolejne łatki. Zawód funkcjonariusza Służby Więziennej od zawsze owiany był nimbem tajemnicy oraz krążących o nim legend. Więzienia oraz areszty były – i wciąż są – miejscami budzącymi lęk i jednocześnie ludzką ciekawość, jak wygląda świat za wysokim murem i co skrywają korytarze za metalową bramą. Niechęć i brak zaufania wiąże się z lękiem i niewiedzą ludzi, którzy wciąż postrzegają świat po drugiej stronie muru, jako tajemniczy i budzący grozę. Na co dzień trudno o kontakt z funkcjonariuszem, który znika z pola widzenia zaraz po przekroczeniu więziennej bramy. Społeczeństwo nie ma wiedzy o ludziach, którzy strzegą porządku i bezpieczeństwa. Jego wyobrażenie o Służbie Więziennej jest nikłe, znane z literatury przedmiotu i relacji mediów, które często przejaskrawiają wydarzenia, wyrywając je z szerszego kontekstu. Naukowa ciekawość badacza oraz chęć oswojenia więziennej przestrzeni, obalenia mitów funkcjonujących w świadomości społecznej i stereotypowego sposobu myślenia o profesji więziennika, sprawiły, iż Autorki zaprojektowały badania z elementami interwencji społecznej i edukacyjnej, których podmiotem stała się grupa społeczna funkcjonariuszy Służby Więziennej. Projekty naukowo-badawcze oraz animacyjne, realizowane w ramach powołanego do życia w 2017 roku Międzysektorowego Partnerstwa „PANOPTIKUM”, pozwalają pokazać blaski i cienie tego zawodu, przedstawić portrety funkcjonariuszy, ich pasje, marzenia i dylematy, opisać historie życia wpisane w historie miejsc nietuzinkowych, jak oni sami.