‘SI TANTI SIT OPERA, QUANTI DAMNUM EST’. WKŁAD POLEGAJĄCY NA ŚWIADCZENIU PRACY A UTRATA MAJĄTKU WNIESIONEGO DO SPÓŁKI

Artykuł poświęcony jest zagadnieniu sytuacji wspólnika wnoszącego do spółki wkład polegający na opera w obliczu utraty majątku wniesionego do spółki przez pozostałych socii. Zagadnienie to w prawie rzymskim miało szczególne znaczenie w odniesieniu do spółek, w których wspólnicy nie tworzyli współwłasności określonego majątku, ale realizowali wspólny cel, oddając do dyspozycji spółki pieniądze, czy inne rzeczy określone gatunkowo lub indywidualnie. Jak wynika z analizowanych tekstów źródłowych, utrata takich wkładów, jeżeli nastąpiła podczas realizacji celu spółki, była uważana za stratę obciążającą wszystkich wspólników w proporcji do posiadanych przez nich udziałów. W takiej sytuacji wspólnik, który partycypował we wspólnym przedsięwzięciu jedynie w formie opera, mógł się znaleźć w niekomfortowej sytuacji, wymagającej od niego wyrównania pozostałym socii części poniesionej straty w kapitale. W szczególności problem ten dotyczył spółek, w których tylko jeden ze wspólników świadczył dla spółki pracę polegającą na inwestowaniu środków pochodzących od innych socii, ponieważ w obliczu utraty środków przeznaczonych na realizację spółki, wspólnik ten był na równi z pozostałymi obciążony taką stratą, nie otrzymując żadnego wynagrodzenia za świadczoną dla spółki pracę. Zdaniem autorki nie można więc wykluczyć, że propozycja Serviusa Sulpiciusa, by możliwe było w umowie spółki zwolnienie wspólnika świadczącego pracę w całości lub części od udziału w stratach, stanowiąca źródło kontrowersji nazywanej w tradycji literackiej magna quaestio, miała stanowić remedium na takie potraktowanie wkładu polegającego na świadczeniu pracy, postulując potraktowanie wnoszonej do spółki opera jako ekwiwalentu ekonomicznego wkładu określanego przez jurystów terminem pecunia.