Vasić pre Vinče (1900-1908)

Lik i delo Miloja Vasića predstavljaju skup čpoštovanih opštih mestač srpske arheologije. Uzdignut na pijedestal rodonačelnika discipline s ikoničnim značajem, Miloje M. Vasić (1869-1956) se među srpskim arheolozima i u široj javnosti doživljava u skladu s opšteprihvaćenim i stereotipiziranim kanonom: da je u pitanju velikan srpske nauke, prvi srpski školovani arheolog, dugogodišnji profesor arheologije na Filozofskom fakultetu, upravnik Narodnog muzeja i istraživač jednog od najznačajnijih praistorijskih lokaliteta u Srbiji, neolitske Vinče. Namera mi je bila da radove Miloja M. Vasića iz perioda 1900-1908. pročitam u kombinovanom internalističko-eksternalistič- kom ključu istorije discipline, ali i da njegove lične motive i dileme i protumačim bez naslaga uobičajenih poštovanih opštih mesta. Još od 1906. Miloje Vasić marljivo izgrađuje svoju paradigmu u kojoj sve praistorijske lokalitete iz šire oblasti srpskog Podunavlja tumači u ključu egejskog sveta. Pri tome praistoriju na srpskom tlu ne smatra samo bledim odrazom udaljene mediteranske svetlosti, već punopravnim, mada siromašnijim ogrankom egejske porodice. Sva Vasićeva potonja pogrešna hronološka podešavanja i snižavanja datiranja Vinče i drugih praistorijskih lokaliteta isključivo su bila u funkciji izgrađivanja i učvršćivanja tog izmaštanog modela egejskog sveta na Dunavu i njegovog približavanja egejskoj i grčkoj matici. Još pre nego što je i započeo iskopavanje neolitske Vinče 1908. Miloje Vasić je bio čvrsto uveren u svoju zabludu da je taj lokalitet grandiozna emanacija bronzanog doba Egeje.