O peregrynacjach artysty i jego dzieła. Przypadek "Efektu melodramy" Feliksa Pęczarskiego

Artykuł poświęcony jest obrazowi Efekt melodramy należącemu do zbiorow Państwowego Muzeum Sztuki w Niżnym Nowogrodzie w Rosji. Blisko 60 lat temu Andrzej Ryszkiewicz zidentyfikował go jako dzieło warszawskiego malarza z połowy XIX wieku, Feliksa Pęczarskiego (1804/1805–1862). Tym samym badacz ten przyczynił się do poszerzenia wiedzy o nielicznie niestety zachowanym dorobku niezwykle ciekawego, głuchego artysty, ktory w swoich czasach zasłynął nie tylko jako autor biedermeierowskich portretow, ale przede wszystkim komicznych scen rodzajowych wykorzystujących karykaturalną charakterystykę fizjonomii postaci i groteskowo przerysowaną mimikę. Atrybucja zaproponowana przez Ryszkiewicza została w pełni przyjęta zarowno przez środowisko polskich badaczy, jak rownież rosyjskich muzealnikow opiekujących się kolekcją w Niżnym Nowogrodzie. Jednakże dotychczas nie została wyjaśniona kwestia sposobu, w jaki obraz trafił do odległej rosyjskiej prowincji. Niniejszy artykuł stanowi probę rozwiązania tej zagadki. Według notatki XIX-wiecznego pamiętnikarza Franciszka Ksawerego Preka, ktory znał Pęczarskiego osobiście, ten ostatni podczas kilkuletniego pobytu na Lubelszczyźnie (gdzie powstał omawiany obraz) portretował bliżej nieokreśloną generałową rosyjską. Do zbiorow muzealnych Efekt melodramy trafił w 1924 roku z zamku we wsi Jurino. Przeprowadzona analiza, bazująca na kwerendzie w dawnych inwentarzach kolekcji zamkowej oraz badaniach historii dwoch arystokratycznych rodow związanych z majątkiem, Szeremietiewow i Skobelewow, pozwoliła wskazać osobę, ktora potencjalnie mogła być pierwszym nabywcą obrazu.