Czym (a może kim?) jest osoba zmarła i o konieczności prawnego uregulowania statusu prawnego osób zmarłych – propozycja regulacji de lege ferenda

Status prawny osób zmarłych nie jest uregulowany w praktycznie z żadnym z państw demokratycznych na żadnym z zamieszkałych kontynentów. W doktrynie wciąż trwają spory o to, czy zwłoki ludzkie są rzeczą, jak również o dopuszczalność zniesławienia osoby nieżyjącej. Co więcej, w obrocie prawnym nie istnieje prawna definicja osoby zmarłej, a jedynie zwłok ludzkich oraz szczątków ludzkich. W polskiej ustawie karnej kryminalizowane jest znieważenie zwłok, prochów, grobu lub innego miejsca spoczynku zmarłego, jak również ich ograbienie, jednak niedopuszczalne jest karalne pomówienie (zniesławienie) osoby zmarłej, co jednak nie wynika z wykładni językowej przepisu z art. 212 k.k., lecz przyjętej w judykaturze linii orzeczniczej opowiadającej się za wykładnią teleologiczną danej regulacji. Brak regulacji stwarza liczne problemy interpretacyjne w doktrynie, m.in. dla określenia przedmiotu ochrony przestępstwa ograbienia zwłok czy grobu. W prawie, a w szczególności w prawie karnym, niedopuszczalne jest uzasadnianie kryminalizacji pewnych zachowań tradycją czy powszechnym ich potępieniem bez legislacyjnego dookreślenia elementów struktury przestępstwa. Dlatego potrzebę uregulowania statusu prawnego osób zmarłych przyjąć należy za konieczną przy obecnym stanie prawnym. Artykuł ma charakter interdyscyplinarny z pogranicza filozofii i prawa. Składa się on z trzech części. W pierwszej podane analizie zostały koncepcje pojmowania osoby zmarłej. Druga część stanowi przegląd literatury traktujący o możliwości przypisania praw (podmiotowych) osobom zmarłym. Ostatni fragment artykułu to propozycja autora de lege ferenda odnośnie do sposobu uregulowania sytuacji prawnej osoby zmarłej w polskim systemie prawa.