Z Towarzystwa Jezusowego do Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych. Myśl pedagogiczna Grzegorza Piramowicza a Ratio Studiorum

Grzegorz Piramowicz – Ormianin lwowski, wywodzący się z mieszczańskiej rodziny jezuita jest jednym z najwybitniejszych działaczy Komisji Edukacji Narodowej, a także ważnym teoretykiem myśli pedagogicznej w Rzeczypospolitej. Obok wielu ważnych dzieł, które pozostawił po sobie, za szczególnie istotne dla historii wychowania w Polsce uznaje się Powinności nauczyciela – pierwszy polski poradnik metodyczny dla nauczycieli szkół elementarnych. Dzieło to było analizowane w historiografii z punktu widzenia jego nowatorstwa w aspekcie metody pracy edukacyjnej i wychowawczej w XVIII-wiecznej szkole i jako kompendium ówczesnej wiedzy pedagogicznej. Niniejszy artykuł natomiast został poświęcony dociekaniu źródeł wiedzy pedagogicznej Piramowicza. Porównanie treści Powinności nauczyciela z jezuickim Ratio studiorum, opracowanym jeszcze w XVI w. i wykorzystywanym w jezuickich kolegiach do kasaty w 1773 r., wyraźnie pokazuje, że Grzegorz Piramowicz czerpał głównie z tradycji swojego zakonu. W swoim dziele, w dużej mierze przejął i dostosował do potrzeb szkoły elementarnej przepisy wychowawcze obowiązujące w kolegiach jezuickich. Należy przy tym dodać, że czerpał on z własnego doświadczenia nauczycielskiego, co umożliwiło mu twórcze przejęcie tych zasad i stworzenie pierwszego w Polsce poradnika metodycznego dla nauczycieli, w którym teoria wsparta była doświadczeniem własnym autora.