Kraje bliskie – kraje dalekie. Polsko-szwajcarskie analogie wolnościowe w XIX/XX w.

Rewolucja francuska stała się inspiracją do zrywów wolnościowych nie tylko w samej Francji, ale także poza jej granicami. Ideały wyrażone w Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela animowały ruchy rewolucyjne i narodowowyzwoleńcze także w Szwajcarii oraz na ziemiach polskich w przeciągu całego długiego wieku XIX. Historiografia obu krajów skłonna jest przypisywać Szwajcarii szczególną rolę dla polskiej myśli niepodległościowej, jako kraju będącego ostoją wolności. Pozbawieni jej Polacy mieli korzystać ze wsparcia Szwajcarów w swych dążeniach obliczonych na odzyskanie niepodległości. Konstatacja ta znajduje jednak ograniczone potwierdzenie w faktach historycznych. Udowadniają one, że pomimo wspólnego początku idei liberalnych XIX w., za jaki można uznać rewolucję francuską, dzieje społeczne Szwajcarów i Polaków biegły zupełnie odmiennymi torami. Różne rozumienie idei wolności oraz rozbieżne metody jej realizacji przy jednoczesnych różnicach mentalnych występujących pomiędzy oboma narodami każą skonstatować, że ten alpejski kraj tylko w ograniczonym stopniu mógł spełniać rolę azylu dla polskiej myśli niepodległościowej. Także po odzyskaniu przez Polskę bytu państwowego nie zanikły różnice dzielące oba narody, co obrazują wybrane zagadnienia z zakresu historii XX w. Przyjęta przez polską historiografię narracja stosunków szwajcarsko-polskich wymaga pewnej rewizji, uwzględniającej wskazane odmienności w rozumieniu i realizacji idei wolności, którą wykazywały się oba narody na przestrzeni obu wieków.