(White) lies and (pieux) mensonges: ethnolinguistic elaborations on not telling the truth

Fakt, iż w większości języków europejskich istnieją słowa podobne do angielskiego lie ‘kłamać’ sugeruje, że jest to uniwersalna kategoria poznawcza. Może się zatem wydawać, że wszyscy ludzie intuicyjnie rozumieją, czym jest lying ‘kłamstwo’ i że wszelkie formy dyskursu, w których ma miejsce mijanie się z prawdą, bez względu na ich pochodzenie, można uznać za formę lying. To jednak mit – różnice istnieją nawet w Europie, a w miarę, jak się od niej oddalamy, stają się coraz wyraźniejsze. Na przykład w opartym na angielszczyźnie melanezyjskim kreolskim języku bislama nie występuje ścisły odpowiednik angielskiego lie – najbliższym słowem jest czasownik giaman, który w przeciwieństwie do lie oznacza dosyć powszechnie akceptowany, czasami wręcz konieczny sposób postępowania. Z drugiej strony, przynajmniej z anglocentrycznego punktu widzenia, chociaż lying najczęściej odbierane jest jako moralnie naganne, istnieją przypadki, gdzie nie jest to oczywiste. Niektóre kłamstwa uznaje się za nie tak złe, jak inne – określa się je jako white lies ‘białe kłamstwa’ (istnieją także inne sformułowania, jednak to jest najczęstsze i najbardziej wyraziste kulturowo). Czy pojęcie to występuje w innych językach, np. we francuskim? W języku tym istnieje wyrażenie pieux mensonge, dosł. ‘pobożne kłamstwo’. W artykule staram się wykazać, iż semantyka wyrażeń white lies i pieux mensonges częściowo się pokrywa, lecz także, że mają one inne konotacje, które opisuję za pomocą Naturalnego Metajęzyka Semantycznego.