TÜRK KÜLTÜRÜNDE LEYLEK VE OSMANLI SANATINDA İKONOGRAFİSİ

Toplumların hayatında bazı hayvanlar günlük yaşamda çeşitli sebeplere bağlı olarak kuşkusuz büyük bir tutmaktadır. Tarım işleri, besin, ulaşım, giyim, av, taşıma gibi faaliyetlerde insanlarla iç içe olan bu hayvanlar inanç dünyasında da önemli bir yer edinmiştir. Bu çalışmada fiziksel özellikleri ve yaşam biçimleriyle halk edebiyatı ve müziğine ilham kaynağı olan göçmen kuşlardan leylek seçilmiştir. Mimari süsleme ve el sanatlarında çeşitli kavramları karşılamak üzere tasvir edilen leyleğin, tarih boyunca çeşitli toplumlardaki anlamı ve sanat eserlerine yansıma biçimleri; ardından Anadolu dışında İslam coğrafyasında üretilmiş örnekleri kronolojik olarak ele alınmıştır. Ardından asıl olarak Osmanlı toplumunda farklı malzeme ve tarihlerde üretilen sanat eserleri üzerindeki tasvirleri ve ikonografisi sosyokültürel ortamla ilişkilendirilerek değerlendirilmiştir. Türk Kültüründe nazar, bereket, iyi-kötü şans, doğum-ölüm, kıtlık-bolluk, dindarlık, doğruluk, iyilik, saflık, neşe gibi kavramlarla ilişkilendirilen leylek, tasvir edildiği esere / yüzeye göre anlam taşımıştır. Ancak günümüze ulaşan örnekler leyleğin halk kültürünü derinden etkilemesine karşın halk sanatına bu yoğunlukta yansımadığını ve nispeten daha seçkin bir çevrenin eserleriyle sınırlı kaldığını gösterir.