Marx i Engles i Južni Slaveni

Prvi prodor revolucionarnih ideja naučnog socijalizma na Slavenski Jug davnašnjeg je datuma. Iste one znamenite 1871. godine, kada je plamen Pariške komune ozario crvenom svjetlošću mračno podneblje tadanje legitimističke, monarhističke i militarističke Evrope, iste te godine pojavio se u Pančevu, u Vojvodini, prvo u nastavcima, u nedjeljnom listu Pančevcu, a zatim u posebnoj knjizi, prvi srpskohrvatski prijevod Komunističkog manifesta Marxa i Engelsa,1 koji je inaugurirao novo razdoblje u historiji radničkog pokreta u svijetu. »Bauk komunizma«, koji je ozbiljno zabrinuo vladajuće klase u svima evropskim zemljama, dopro je i do Balkana i izazvao snažna revolucionarna gibanja i kod južnoslavenskih naroda. Samo nekoliko sedmica kasnije, 1. VI 1871, pojavio se u Beogradu, maloj prijestolnici posljednjih Obrenovića, usprkos vrlo nepovoljnim uvjetima za opozicionu štampu, prvi broj Radnika, prvog socijalističkog lista ne samo na Slavenskom Jugu nego i na čitavom Balkanu.