Środki nadzoru eliminujące wadliwe rozstrzygnięcia organów gminy – próba oceny przyjętych rozwiązań w świetle Europejskiej karty samorządu lokalnego

Demokratyczne państwo prawa cechuje samorząd terytorialny, odpowiadający założeniom zdefiniowanym w Europejskiej karcie samorządu lokalnego (dalej: Karta). Powierzenie mu realizacji zadań publicznych, wymaga sprawowania nad nimi nadzoru zapewniającego zgodność jego działań z prawem. Zgodnie z zasadą proporcjonalności ingerowanie w działania samorządu wymaga poszanowania zasady swobody realizacji jego działań, co przemawia za ograniczeniem nadzoru do niezbędnych rozmiarów. W opracowaniu analizie poddano zgodność polskich regulacji dotyczących samorządu z Kartą. Przyjęte w Konstytucji RP regulacje zasadniczo odpowiadają wymogom sformułowanym w Karcie. Szczegółowe rozwiązania ustawowe jednak nie w pełni realizują zasady sformułowane w art. 8 Karty. Środkiem zapewnić mającym legalność działań samorządu jest eliminowanie z obrotu jego wadliwych rozstrzygnięć. W polskich regulacjach stosowanie tych środków ograniczono do naruszeń prawa skutkujących nieważnością wadliwych aktów. Z wyjątkiem uchwał budżetowych wykluczono możliwość podejmowania przez organy gminy znanych np. w prawie niemieckim, działań autokontrolnych na wypadek naruszeń prawa wymagających korekty. Nie zapewniono możliwości stosowania środków nadzorczych adekwatnych do stwierdzonych naruszeń prawa. Nie zapewniono także realizacji wszystkich celów nadzoru, a zwłaszcza pełnej ochrony jednostki, a także samej gminy przed konsekwencjami istotnych, nieskutkujących nieważnością naruszeń prawa przez jej organy.