Pisemne zeznania świadka w kontekście dążenia sądu do ustalenia prawdy i postulatu szybkości postępowania

Ustawą nowelizującą z 4 lipca 2019 r. ustawodawca wprowadził do Kodeksu postępowania cywilnego art. 2711, przewidujący możliwość złożenia przez świadka zeznań na piśmie, jeżeli sąd tak postanowi. Dotychczas pisemne zeznania przewidziane były jedynie w przypadku świadków głuchych lub niemych oraz w europejskim postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń, stanowiąc odstępstwo od zasady bezpośredniości o marginalnym znaczeniu. Wprowadzenie nowego przepisu uzasadniane jest zapewnieniem szybkości postępowania i usprawnienia pracy sądów. Istotnie, w treść konstytucyjnego prawa do sprawiedliwego postępowania wpisane jest m.in. rozpatrzenie sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki. Z drugiej zaś strony wśród aksjologicznych wartości procesu wymienia się prawdę. Ustalenie prawdy jest zaś konieczne dla sprawiedliwego rozstrzygnięcia o przedmiocie procesu. Zatem pomiędzy dążeniem do prawdy jako podstawy ustalenia stanu faktycznego a szybkością postępowania istnieje swoista konkurencja wartości. Przyjęcie od świadka zeznań na piśmie ogranicza poznanie przez sąd prawdy z uwagi na pozbawienie go m.in. narzędzi umożliwiających weryfikację ich prawdziwości przez obserwację zachowań świadka i odbiór jego komunikatów niewerbalnych. Jakkolwiek ustalenie w postępowaniu prawdy nie ma charakteru absolutnego, gdyż Kodeks przewiduje instytucje pozwalające na przynajmniej częściowe odstąpienie od jej pełnego ustalenia, to jednak zawsze odstępstwa te są uzasadniane koniecznością ochrony innych wartości. W art. 271[1] k.p.c. nie ma skonkretyzowanego ustawowo powodu odstąpienia od odebrania zeznań ustnie na rozprawie. Wartością taką nie może być w sposób abstrakcyjny szybkość postępowania.