Przekształcenia strukturalne w procesie rozwoju gospodarczego: modyfikacje i rozszerzenia

Gospodarki nie tylko rosną, ale zmieniają swoją strukturę w procesie wzrostu. Ponadto, chociaż zmiany strukturalne następują w całym procesie rozwoju gospodarczego, istnieją – zdaniem autora – dwie fazy procesu zmian strukturalnych, które z racji ich znaczenia zasługują na specjalną uwagę badaczy. Są to industrializacja (przesunięcie roli silnika wzrostu z sektora rolnictwa do sektora przemysłu) oraz współcześnie przesuwanie się tejże roli z przemysłu przetwórczego do usług o wysokim udziale kapitału ludzkiego.Pierwsza faza jest znacznie lepiej rozpoznana intelektualnie. Rozliczne  badania ukazują ogólne prawidłowości strukturalnych transformacji i ich zróżnicowanie. Autor wskazuje w swoich komentarzach jedynie na potrzeby pewnych, niewielkich korekt. Na przykład nieco niższego pułapu udziału przemysłu przetwórczego w PKB, po osiągnięciu którego następuje zmniejszanie się tego udziału, niż sugeruje to literatura przedmiotu. Zwraca on też uwagę, że nowsze badania wskazują na znacznie wcześniejszy moment rozpoczęcia intensywnego wzrostu gospodarczego i wzrostu udziału przemysłu przetwórczego, niż wynika to z uznanej za standard literatury przedmiotu.Druga faza transformacji strukturalnych znajduje się z punktu widzenia badawczego jeszcze w powijakach. Właściwie brak teoretycznych pewników, nie mówiąc już o solidnej bazie empirycznej. Jedyny pewnik to pozytywna korelacja udziału (różnie mierzonych) udziałów subsektora usług o wysokim nasyceniu kapitałem ludzkim z poziomem PKB per capita. Przedmiotem dyskusji jest nawet to, czy przesuwanie się produkcji i zatrudnienia do sektora usług jest szkodliwą deindustrializacją czy pozytywnym przesunięciem popytu i podaży w kierunku wykorzystującym wysoki poziom kwalifikacji mieszkańców bogatego Zachodu.Autor artykułu prezentuje swój wkład w debatę w kwestii determinant owych przesunięć roli silnika wzrostu. Zwraca on uwagę, w ślad za Fukuyamą, że w procesie industrializacji wolności ekonomiczne i obywatelskie odgrywają mniejszą rolę wzmacniającą ten proces. Wskazuje jednak, że ich siła oddziaływania rośnie wraz ze wzrostem PKB per capita i rosnącym udziałem usług o wysokim nasyceniu kapitałem ludzkim. Teza autora znajduje potwierdzenie empiryczne.