Mapowanie motywów mitologicznych. Zmora jako istota szkodząca ludziom i zwierzętom gospodarskim

Celem artykułu jest ukazanie zróżnicowania kulturowego sposobów szkodzenia ludziom i/lub zwierzętom przez istotę mitologiczną, zwaną w Polsce najczęściej zmorą czy morą, w możliwie szerokim aspekcie czasowym i przestrzennym. W tym celu przydatne stały się materiały ludoznawcze i etnograficzne pochodzące z XIX wieku (głównie drugiej połowy) oraz pierwszych trzech dekad XX stulecia. Analizę zawartości literatury ograniczono do podstawowych czaso- pism i prac zwartych, które zaprezentowano w formie obszernych aneksów i trzech map etnogeograficznych. Zestawiono je z niepublikowanymi wynikami badań Polskiego Atlasu Etnograficznego dotyczącymi demonologii ludowej, w tym omawianej postaci mitologicznej szkodzącej ludziom i/lub zwierzętom. Opracowanie na mapach dawniejszych materiałów ludoznawczych i etnograficznych wraz z późniejszymi danymi atlasowymi pozwoliło nie tylko na wytyczenie zasięgu występowania w Polsce przekonań o tym, że zmora najczęściej dręczy ludzi, rzadziej zwierzęta domowe, ale też ukazanie przemian ich granic w czasie i przestrzeni. Mapowanie pozwala również na porównanie obecnych i dawnych obszarów, na których stwierdzono obecność odrębnych motywów mitologicznych.