Ελευθερία της βούλησης και κοινωνικές επιστήμες

Το ερώτημα εάν ο άνθρωπος είναι ελεύθερος στις επιλογές του ή υπακούει σε εξωτερικές δυνάμεις και φυσικές νομοτέλειες, είναι από τα πρώτα που έθεσε ο homo sapiens, όταν άρχισε να στοχάζεται και να απορεί για την παρουσία του στον κόσμο. Μέχρι σήμερα, η απορία παραμένει και οι λύσεις που προσφέρονται μπορεί να έχουν μεγάλες επιπτώσεις στην ανθρώπινη ύπαρξη. Τα θεμέλια της νομικής και ηθικής ευθύνης, οι θεσμικές προϋποθέσεις ειρηνικής κοινωνικής συνύπαρξης φαίνεται να καταρρέουν, αν οι άνθρωποι δεν έχουν δυνατότητα ικανοποίησης αυτόνομων προτιμήσεων και διαμόρφωσης προσωπικών σχεδίων ζωής. Το ερώτημα ωστόσο πρέπει να βρει απάντηση, ανεξάρτητα από τις επιπτώσεις του στην ανθρώπινη ζωή. Πραγματιστικές προσεγγίσεις που ταυτίζουν αλήθεια με ωφελιμότητα (στο ερώτημα π.χ. της ύπαρξης του θεού ο W. James προσπαθούσε να δώσει απάντηση βασιζόμενος στις συνέπειες που είχε η μια ή η άλλη λύση στην ανθρώπινη ευτυχία) δεν είναι δυνατό να γίνουν δεκτές. Η ανθρώπινη υπερηφάνεια και αξιοπρέπεια απαιτούν πλήρη και αληθινή γνώση του κόσμου, ακόμα και αν οι συνέπειες είναι καταστροφικές για το ανθρώπινο είδος. Στο πρώτο μέρος της μελέτης γίνεται παρουσίαση και κριτική ανάλυση των σύγχρονων προσεγγίσεων στο πρόβλημα της ελευθερίας της ανθρώπινης βούλησης. Στο δεύτερο μέρος εφαρμόζονται τα πορίσματα της γενικής συζήτησης στη μεθοδολογική θεμελίωση και διαμόρφωση των εμπειρικών και των κανονιστικών κοινωνικών επιστημών.