Η προσπάθεια ενίσχυσης, αλλαγής και υπέρβασης των ανθρωπίνων ικανοτήτων με τη χρήση των νέων βιοϊατρικών μέσων

Η παρούσα διατριβή επιχειρεί να αναλύσει και να απαντήσει στο ερώτημα: εάν και κατά πόσο είναι ηθικά επιτρεπτό να ενισχυθούν μέσω γενετικών παρεμβάσεων οι ανθρώπινες ικανότητες. Στο πρώτο κεφάλαιο ελέγχεται εννοιολογικά η διάκριση μεταξύ θεραπείας και ενίσχυσης (Θ/Ε). Αν και εκ πρώτης όψεως μπορεί να φαίνεται εύκολο να ταξινομήσει κανείς τις παρεμβάσεις σε θεραπευτικές και ενισχυτικές, ωστόσο, μια λεπτομερής έρευνα αναδεικνύει σημαντικά εννοιολογικά προβλήματα της διάκρισης, με αποτέλεσμα την αποδυνάμωση της δεσπόζουσας θέσης που συχνά της αποδίδεται στον δημόσιο διάλογο ως κριτήριο μεταξύ ηθικά επιτρεπτών και μη επιτρεπτών παρεμβάσεων. Δίχως την διάκριση Θ/Ε, συχνά υποστηρίζεται ότι θα ολισθήσουμε αναπόφευκτα προς την αποδοχή ηθικά απαράδεκτων παρεμβάσεων. Στο δεύτερο κεφάλαιο εξετάζεται η αντίρρηση ότι εάν επιτρέψουμε τις γενετικές παρεμβάσεις για έναν ηθικό σκοπό –θεραπεία μιας ασθένειας– αργά ή γρήγορα θα οδηγηθούμε στο να επιτρέπουμε γενετικές παρεμβάσεις για μη ηθικούς σκοπούς –ενίσχυση ικανοτήτων του ατόμου. Θα ήταν σοφό λοιπόν να μην κάνουμε ποτέ το πρώτο βήμα αυτής της πορείας. Η έρευνα έδειξε ότι τα συμπεράσματα τέτοιων επιχειρημάτων (επιχειρήματα ολισθηρής πλαγιάς), δεν ισχύουν με λογική αναγκαιότητα αλλά είναι πιθανολογικά και ενδέχεται να αληθεύουν υπό όρους και προϋποθέσεις. Η επίδραση τους είναι κυρίως ψυχολογική: προκαλούν μια εσωτερική ένταση και προειδοποιούν ότι στην πορεία μπορεί να χάσουμε τον έλεγχο με τραγικά αποτελέσματα, όπως, π.χ. να αλλάξουμε την ανθρώπινη φύση. Στο τρίτο κεφάλαιο διερευνώνται και αξιολογούνται γενικές και ειδικές αντιρρήσεις ενάντια στην γενετική ενίσχυση, που εδράζονται στην αρχή του απαραβίαστου της ανθρώπινης φύσης. Σχεδόν στο σύνολό τους, οι αντιρρήσεις αυτές πηγάζουν κατά βάση από μια ιδιάζουσα αντίληψη της ανθρώπινης φύσης, η οποία όμως είναι αντίθετη με τα ευρήματα της σύγχρονης εξελικτικής βιολογίας, δεν υποστηρίζεται από εμπειρικά δεδομένα, ενστερνίζεται τον γενετικό ντετερμινισμό και ενίοτε την κανονιστική ουσιοκρατία. Από την έρευνα διαφάνηκε ότι η ανθρώπινη φύση θα μπορούσε να χαρακτηριστεί πιο πιστά όχι από τους φυσικούς περιορισμούς της αλλά από την δυνατότητά της να τους υπερβαίνει. Στο τέταρτο κεφάλαιο εξετάζεται μια άλλη περίπτωση ηθικής ολίσθησης: τα παιδιά κατά παραγγελία και το δικαίωμα στο ανοικτό μέλλον. Συχνά υποστηρίζεται ότι όταν οι γονείς βελτιώνουν γενετικά τα παιδιά τους, αποκλείουν αυτομάτως διάφορες μελλοντικές επιλογές ζωής, που θα μπορούσαν αυτά να επιλέξουν. Εάν κάτι περιορίζει την κλίμακα των επιτρεπτών γενετικών παρεμβάσεων στο πλαίσιο του δικαιώματός τους να διαμορφώνουν όπως εκείνοι κρίνουν τα παιδιά τους, αυτό είναι το δικαίωμα του παιδιού στο ανοικτό μέλλον. Ωστόσο, το ουσιαστικό πρόβλημα που χρήζει αντιμετώπισης είναι πρωτίστως η κακή μέθοδος ανατροφής των γονέων και όχι τα γενετικά μέσα καθαυτά. Στο πρώτο τμήμα του πέμπτου κεφαλαίου, η συζήτηση αφορά τα αγαθά εκ θέσεως, τα οποία προσδίδουν ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα. Στο δεύτερο τμήμα του κεφαλαίου, αρχικά παρουσιάζονται και συζητούνται τρεις βασικές αρχές δικαιοσύνης, ενώ στη συνέχεια σκιαγραφείται μια εναλλακτική πρόταση κρατικής γενετικής πολιτικής, η οποία περιλαμβάνει την αρχή των προτεραιοτήτων, την αρχή ενός ελάχιστου αξιοπρεπούς γενετικού επιπέδου, μια εκδοχή της ρωλσιανής αρχής της διαφοράς, και την θέσπιση διαδικασίας γενετικής κλήρωσης για τα φτωχά κοινωνικά στρώματα.