Εκκλησιαστική ποίηση και υμνωδία

Η παρούσα διατριβή εστιάζει στην εξιχνίαση των θεμελιωδών αισθητικών αρχών που διέπουν τη γλώσσα και την ρυθμοποιΐα της υμνογραφίας, ανιχνεύει γλωσσικά την μορφή του ποιητικού λόγου, τις γλωσσικές επιλογές των υμνογράφων και την καταγραφή των πατερικών θέσεων για την σχέση λόγου μέλους ως κριτήριο του λειτουργικού και αισθητικού κάλλους των ύμνων. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στη σύνθεση της μελωδίας, στην μελική επένδυση της ποίησης, στο κέντημα του μέλους στον καμβά του λόγου. Eρευνάται το κάλλος και η αισθητική της στιχοποιΐας, δηλαδή μέτρα, είδη, ρυθμός, ωραιότητα. Επιχειρείται σπουδή στην ποιητική δεξιοτεχνία των ακροστιχίδων, οι οποίες και χαρακτηρίζουν τα χαρίσματα των υμνογράφων. Προσεγγίζεται και καταγράφεται η αισθητική και εφευρετικότητα των ιαμβικών δωδεκασυλλάβων συναξαριακών διστίχων και των ηρωϊκών εξάμετρων τρίτων στίχων. Η έρευνα εντοπίζει τα είδη του εκκλησιαστικού μέλους, τις μουσικές σημειογραφίες που διαμορφώθηκαν διαχρονικά, τις αρετές και τα προσόντα των ποιητών και μελωδών, τις θεμελιώδεις καλαισθητικές αρχές και τους συμβολισμούς του βυζαντινού μέλους, όσο και την αξία και το κάλλος της οκταηχίας. Από τις υμνογραφικές πηγές των εν χρήσει λειτουργικών βιβλίων διερευνώνται οι υμνολογικοί και μουσικολογικοί όροι και καταγράφονται η ερμηνεία, οι αισθητικές αρχές χρήσης τους και η παράλληλη σύνθεσή τους με σχήματα λόγου και καλλιλογίας. Παρατίθενται αναλυτικά, με πληθωρικά παραδείγματα, τα σχήματα λέξεων: α) κατά κυριολεξία και β) κατά ακυριολεξία-τρόποι, καθώς και τα σχήματα νοημάτων. Εδώ όχι μόνο ομαδοποιούνται γνωστά και από τις επισημάνσεις άλλων ερευνητών καλολογικά άνθη, αλλά παρουσιάζονται και πολλά νέα και αταύτιστα, όπως τα εγκωμιαστικά άνθη, οι ηθικές προτροπές και τα αυτομεμπτικά σχήματα, τα σχήματα δήλωσης πένθους και κατανύξεως, χαράς και πανηγύρεως, εκφραστικού ρεαλισμού και παραβολικού λόγου∙ σχήματα που αναδεικνύουν το αμέτρητο βάθος όχι μόνο της θεολογίας αλλά και του αισθητικού κάλλους των μνημείων αυτών της παγκοσμίου λογοτεχνίας, των κειμένων της εκκλησιαστικής ποιήσεως της oρθοδόξου λατρείας. Τέλος γίνεται αναφορά σε ένα λεπτό και ακανθώδες ζήτημα, που σχετίζεται με την εκκλησιαστική υμνωδία: η χρήση μουσικών οργάνων κατά την τέλεση της λατρείας. Το θέμα εξετάζεται κατά τη στοχοθεσία της διατριβής σύντομα και διαχρονικά.