Έκφραση των κυτταροκινών IL-1β,IL-2, IL-12p40, IL-23p19, TNF-a και CCL-28 στον βλεννογόνο του εντέρου και τη βλέννα και συσχέτισή τους με τα κλινικά, ενδοσκοπικά και ιστοπαθολογικά ευρήματα σε σκύλους με ιδιοπαθή φλεγμονώδη νόσο του παχέος εντέρου

Η ιδιοπαθής φλεγμονώδης νόσος του εντέρου (ΙΦΝΕ) του σκύλου αποτελεί ένα σύνολο χρόνιων νοσημάτων του εντερικού σωλήνα αδιευκρίνιστης αιτιολογίας και μπορεί να αφορά το λεπτό ή/και το παχύ έντερο (ιδιοπαθής φλεγμονώδης νόσος του παχέος εντέρου, ΙΦΝΠΕ). Η ΙΦΝΕ/ΙΦΝΠΕ αποτελεί σταθερά τις τελευταίες δεκαετίες το κύριο ερευνητικό ενδιαφέρον της Γαστρεντερολογίας των Ζώων Συντροφιάς, παρ’ όλα αυτά η αιτιοπαθογένεια του νοσήματος θεωρείται ακόμα και σήμερα εν πολλοίς αδιευκρίνιστη. Οι περισσότερες πληροφορίες προέρχονται από μελέτες που αφορούν το λεπτό έντερο, ενώ αυτές που αφορούν το παχύ είναι περιορισμένες. Συνδυάζοντας την υπάρχουσα γνώση για την ΙΦΝΕ/ΙΦΝΠΕ του σκύλου με εκείνη του ανθρώπου, αλλά και με πληροφορίες που απορρέουν από μελέτες σε ποντίκια, προκύπτει πως η ΙΦΝΕ/ΙΦΝΠΕ αποτελεί μια πολυπαραγοντική παθολογική κατάσταση στην οποία κεντρικό ρόλο φαίνεται να παίζει η διαταραχή της ισορροπίας μεταξύ της φυσικής και της επίκτητης ανοσίας, καθώς και της εντερικής μικροχλωρίδας, ενώ γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες και το ανοσοποιητικό σύστημα του βλεννογόνου του εντέρου φαίνεται να συμμετέχουν στην παθογένεια του νοσήματος. Διαχρονικά έχουν γίνει προσπάθειες προκειμένου να αποκωδικοποιηθεί η φλεγμονική διεργασία στην ΙΦΝΠΕ του σκύλου, αν και είναι λιγότερες από εκείνες που στόχευαν στην ΙΦΝΕ του λεπτού εντέρου. Αρχικά μελετήθηκε ο τύπος των κυττάρων που διηθεί τον βλεννογόνο του παχέος εντέρου, ενώ αργότερα μελετήθηκαν τα επίπεδα έκφρασης των κυτταροκινών σ’ αυτόν χρησιμοποιώντας τόσο ημιποσοτικές όσο και ποσοτικές μεθόδους. Αν και οι παραπάνω μελέτες είναι περιορισμένες και αφορούν μικρό αριθμό σκύλων φαίνεται να μην υπάρχει ξεκάθαρη Th1 ή Th2 ανοσολογική απάντηση. Κύριος στόχος της παρούσας διδακτορικής διατριβής ήταν ο προσδιορισμός της σχετικής έκφρασης των IL-1β, IL-2, IL-12p40, IL-23p19, TNF-α και CCL28 στον βλεννογόνο και στη βλέννα του παχέος εντέρου σκύλων με ΙΦΝΠE καθώς και η διερεύνηση της συσχέτισης της σχετικής έκφρασης των κυτταροκινών αυτών στον βλεννογόνο του παχέος εντέρου με την κλινική και ενδοσκοπική εικόνα, καθώς και τις ιστοπαθολογικές αλλοιώσεις του βλεννογόνου του παχέος εντέρου σκύλων με ΙΦΝΠE. Στη μελέτη μας συμμετείχαν συνολικά 35 σκύλοι, 26 με ΙΦΝΠΕ και 9 μάρτυρες. Οι ιδιοκτήτες των σκύλων με ΙΦΝΠΕ και των μαρτύρων ενημερώνονταν για τη μελέτη και έδιναν ενυπόγραφη συγκατάθεση για τη συμμετοχή τους σ’ αυτήν (Έγκριση κλινικής μελέτης: Συνεδρίαση της Γενικής Συνέλευσης του Τμήματος Κτηνιατρικής 58/ 29-9-2015). Σε όλους τους σκύλους, κατά την προσκόμισή τους στην Κλινική Ζώων Συντροφιάς, του Τμήματος Κτηνιατρικής του Α.Π.Θ. γινόταν λήψη του ιστορικού, κλινική εξέταση, γενική εξέταση αίματος, βιοχημικές εξετάσεις στον ορό του αίματος, ανάλυση ούρου και παρασιτολογικές εξετάσεις κοπράνων. Ως εκ τούτου, οι σκύλοι με ΙΦΝΠΕ βαθμολογούνταν και κατατάσσονταν σύμφωνα με τον δείκτη εκτίμησης της κλινικής δραστηριότητας των χρόνιων εντεροπαθειών του σκύλου (Canine Chronic Enteropathy Activity Index, CCECAI). Στη συνέχεια σε όλους τους σκύλους γινόταν κολοσκόπηση, κατά την οποία αξιολογούνταν και καταγράφονταν οι αλλοιώσεις του βλεννογόνου του παχέος εντέρου (αθροιστική ενδοσκοπική αξιολόγηση) και λαμβάνονταν ενδοσκοπικές βιοψίες και βλέννα. Στα ιστοτεμάχια και τη βλέννα προσδιοριζόταν η σχετική έκφραση των IL-1β, IL-2, IL-12p40, IL-23p19, TNF-α και CCL28 με την εφαρμογή μοριακών μεθόδων (real time RT-PCR), και τα ιστοτεμάχια εξετάζονταν επιπλέον ιστοπαθολογικά για να τεθεί η οριστική διάγνωση του νοσήματος. Η διάγνωση και η βαθμολόγηση των ιστοπαθολογικών αλλοιώσεων γινόταν σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές του World Small Animal Veterinary Association (WSAVA) International GI Standardization Group. Σύμφωνα με τον CCECAI, 9/26 (34,6%) σκύλοι με ΙΦΝΠΕ εμφάνιζαν ήπιας σοβαρότητας νόσο, 10/26 (38,5%) μέτριας και 7/26 (26,9%) σοβαρή νόσο. Για στατιστικούς και κλινικούς λόγους, οι σκύλοι που εμφάνιζαν ήπια και μέτρια νόσο συνενώθηκαν σε μία ομάδα (ήπιο/μέτριο CCECAI) (19/26, 73,07%), ενώ οι σκύλοι με σοβαρή νόσο παρέμειναν στην ίδια ομάδα (σοβαρό CCECAI) (7/26, 26,92%). Κατά την ενδοσκόπηση διαπιστώθηκε ότι οι 22/26 (84.6%) σκύλοι παρουσίαζαν ευθρυπτότητα του βλεννογόνου, ενώ οι 12/26 (46.2%) και οι 10/26 (38.5%) εμφάνιζαν ήπιου και σοβαρού βαθμού αιμορραγία κατά την επαφή του ενδοσκοπίου με αυτόν, αντίστοιχα. Επιπλέον, παρουσίαζαν ήπιου ή μέτριου βαθμού μεταβολή της υφής του βλεννογόνου του παχέος εντέρου (κοκκιώδης όψη) οι 13/26 (50%) σκύλοι και οι 3/26 (11.5%) σοβαρού βαθμού. Τέλος, η πλειονότητα των σκύλων (25/26, 96.2%) παρουσίαζε διαβρώσεις στον βλεννογόνο του παχέος εντέρου. Όλοι οι σκύλοι με ΙΦΝΠΕ παρουσίαζαν διαφόρου βαθμού αλλοιώσεις στην αρχιτεκτονική δομή και διήθηση του χορίου του βλεννογόνου από φλεγμονικά κύτταρα, με τα λεμφοκύτταρα και τα πλασματοκύτταρα να απαντώνται συχνότερα. Στον βλεννογόνο του παχέος εντέρου σκύλων με ΙΦΝΠΕ παρατηρήθηκε αύξηση της σχετική έκφρασης του mRNA των IL-1β, IL-23p19 και CCL28 σε σχέση με αυτή των μαρτύρων, ενώ δεν διαπιστώθηκε διαφορά στην έκφρασή τους μεταξύ των σκύλων με ήπιο/μέτριο και σοβαρό CCECAI. Αντίθετα, η σχετική έκφραση των IL-2, IL-12p40 και TNF-α των σκύλων με ΙΦΝΠΕ δεν διέφερε συγκριτικά με τους μάρτυρες. Στη βλέννα του παχέος εντέρου των σκύλων με ΙΦΝΠΕ δεν παρατηρήθηκε διαφορά στην σχετική έκφραση όλων των κυτταροκινών σε σχέση με τους μάρτυρες, αλλά ούτε και συσχέτιση της σχετικής έκφρασής τους στον βλεννογόνο του παχέος εντέρου με την αντίστοιχη έκφραση τους στη βλέννα του παχέος εντέρου. Ακόμα, στους σκύλους με ΙΦΝΠΕ δεν παρατηρήθηκε συσχέτιση της σχετικής έκφρασης των IL-1β, IL-2, IL-12p40, IL-23p19, TNF-α και CCL28 στον βλεννογόνο του παχέος εντέρου με τον CCECAI, αλλά ούτε και με την ενδοσκοπική αξιολόγηση των αλλοιώσεων. Τέλος, στην ΙΦΝΠΕ του σκύλου παρατηρήθηκε μέτριου βαθμού και θετική συσχέτιση της ενδοσκοπικής αξιολόγησης των αλλοιώσεων με τον CCECAI, αλλά όχι με τη βαθμολόγηση των ιστοπαθολογικών αλλοιώσεων του βλεννογόνου του παχέος εντέρου.