Πολιτική και θεολογία στη Λατινική Αμερική

Σκοπός της διδακτορικής διατριβής είναι η διαπραγμάτευση της πολιτικής διάστασης του χριστιανικού θεολογικού ρεύματος και κοινωνικού κινήματος της λατινοαμερικάνικης «Θεολογίας της Απελευθέρωσης», μέσα από τη συνδρομή της ιστορικής, κοινωνιολογικής, ανθρωπολογικής και θεολογικής της κατανόησης, ως ενός θεμελιώδους παραδείγματος «Πολιτικής Θεολογίας». Η διατριβή χωρίζεται σε πέντε μέρη, ενώ συνοδεύεται από την «εισαγωγή», τα «συμπεράσματα» και δύο «παραρτήματα». Το πρώτο μέρος παρουσιάζει την άμεση ιστορική πλαισίωση της Θεολογίας της Απελευθέρωσης, εκκινώντας από τις μορφές που η κοινωνική διδασκαλία της Καθολικής Εκκλησίας πήρε με τις «Καθολικές Δράσεις». Στη συνέχεια προσεγγίζεται η καθοριστική σημασία της Β΄ Βατικανής Συνόδου και των Εκκλησιαστικών Κοινοτήτων Βάσης στη γέννηση του υπό μελέτη φαινομένου. Περεταίρω, παρουσιάζονται οι βασικοί σταθμοί της ανάπτυξης της Θεολογίας της Απελευθέρωσης με επίκεντρο τη Β΄ και της Γ΄ Σύνοδο των λατινοαμερικάνικων Εκκλησιών στο Μεντεγίν το 1968 και στην Πουέμπλα το 1978, όπως και η εξέλιξή της με τη συνάντησή της με άλλες απελευθερωτικές θεολογίες (φεμινιστική, μαύρη, ασιατική, κ.α.). Τέλος, ανιχνεύονται οι ιστορικές μεταβολές της Θεολογίας της Απελευθέρωσης μέχρι σήμερα. Το δεύτερο μέρος αναπτύσσει την θεολογική ταυτότητα της Θεολογίας της Απελευθέρωσης, με έμφαση στο «πρωτείο της πίστης», στην απελευθέρωση από τη «δομική αμαρτία», στην ελεύθερη επιλογή της προτεραιότητας των φτωχών, στη σχέση της απελευθερωτικής θεολογίας και της χριστιανικής πράξης. Μέσα από τα κείμενα των σημαντικότερων εκπροσώπων του εν λόγω θεολογικού ρεύματος προσεγγίζονται οι θεολογικές και πολιτικές έννοιες της «Θεολογίας της Απελευθέρωσης», όπως και η σχέση της με την ιστορία και την πρακτική πολιτική ζωή. Στο τρίτο μέρος προσεγγίζεται η σχέση της Θεολογίας της Απελευθέρωσης με τον λατινοαμερικάνικο πολιτισμό, ανιχνεύοντας παράλληλα τη σύνδεσή της με την εκκοσμίκευση. Στο τέταρτο μέρος ερευνάται η σχέση της Θεολογίας της Απελευθέρωσης και της πολιτικής μέσα από την αποσαφήνιση των εναλλακτικών δυνατοτήτων στη σχέση θεολογίας, Εκκλησίας, θρησκείας με την δημόσια, κοινωνική και πολιτική σφαίρα, με βάση τις εννοιολογήσεις των Παναγιώτη Κονδύλη, Ernesto Laclau, Chantal Mouffe και Carl Schmitt. Σε αυτό το πλαίσιο διερευνάται η σχέση της Θεολογίας της Απελευθέρωσης και του μαρξισμού ως συνέπεια της «Εκκλησίας των Φτωχών», όπως άλλωστε και η σχέση της θεολογίας και της εκκλησιαστικής πρακτικής με την πολιτική βία και την επανάσταση. Τέλος, ερευνάται η σχέση της Θεολογίας της Απελευθέρωσης και του «πολιτικού λαϊκισμού» με έμφαση στο λατινοαμερικάνικο παράδειγμα, μέσα στο πλαίσιο της ακαδημαϊκής συζήτησης για το εν λόγω πολιτικό φαινόμενο, η οποία και αναπτύσσεται στο Παράρτημα Β. Στο πέμπτο μέρος αναπτύσσονται ορισμένες κριτικές αποτιμήσεις, και ειδικότερα η κριτική του Βατικανού στα θεολογικά πολιτικά κριτήρια της Θεολογίας της Απελευθέρωσης, όπως άλλωστε και οι κριτικές προσεγγίσεις για τη σχέση του κινήματος της Θεολογίας της Απελευθέρωσης με το κράτος, την κοινωνία των πολιτών και την πολιτική που μπορεί να ανιχνευθεί στα Ευαγγέλια. Τέλος, στο Παράρτημα Α προσεγγίζονται οι ιστορικές εξελίξεις που διαμόρφωσαν την πραγματικότητα της Λατινικής Αμερικής από την κατάκτηση μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα, προετοιμάζοντας τη Θεολογία της Απελευθέρωσης στη «μακρά διάρκεια», όπως το έργο των χριστιανικών ταγμάτων και της Καθολικής Εκκλησίας, ή το φαινόμενο της Πατρωνίας και του χριστιανικού πολιτισμού (Christendom).