Κριτικές προσεγγίσεις στο ζήτημα της πολυπολιτισμικότητας

Η παρούσα διδακτορική διατριβή στοχεύει αφενός σε μια ευρεία κριτική της πολυπολιτισμικότητας και των σχετιζόμενων με αυτήν πολιτικών και αφετέρου στη διατύπωση εναλλακτικών προσεγγίσεων σε ό,τι αφορά τη συνύπαρξη πολλαπλών πολιτισμικών πλαισίων και υπόβαθρων. Προς την κατεύθυνση αυτή διαρθρώνεται εκκινώντας από μια εννοιολογική ανάλυση των όρων πολυπολιτισμικότητα και διαπολιτισμικότητα ώστε να εντοπίσει συζεύξεις και διαζεύξεις, αίροντας με αυτόν τον τρόπο πολλές συγχύσεις και παρερμηνείες πάνω στη σχέση των δύο εννοιών και συνακόλουθα της εφαρμογής αυτών σε πολιτικό επίπεδο. Έπειτα η ανάλυση στρέφεται σε θέματα πολυπολιτισμικής εμπειρίας και πιο συγκεκριμένα σε ένα πλήθος πολιτικών όπως αυτές ασκήθηκαν σε κράτη εντός και εκτός του ευρωπαϊκού χώρου. Κράτη με πλούσια πολυπολιτισμική ιστορία και υπόβαθρο, οι πολιτικές των οποίων αναλύονται σε ένα επαρκές βάθος χρόνου ώστε να αντληθούν συμπεράσματα σε σχέση με τις γενικότερες εκείνες κατευθύνσεις και τάσεις οι οποίες χαρακτηρίζουν τις πολυπολιτισμικές πολιτικές. Μέσα και από την πολυπολιτισμική εμπειρία αλλά και το θεωρητικό έργο το οποίο ακολουθεί τις πολυπολιτισμικές προσεγγίσεις αναδεικνύονται βασικά ζητήματα ή θεματικές ενότητες οι οποίες άπτονται ανάλυσης και κριτικής αυτές καθαυτές. Το τρίτο σε σειρά μέρος της παρούσας διατριβής επικεντρώνεται ακριβώς σε αυτά τα ζητήματα. Έχοντας ολοκληρώσει το καθαρά κριτικό κομμάτι, το παρόν πόνημα εστιάζει στις εναλλακτικές εκείνες προσεγγίσεις οι οποίες προτείνονται έναντι των πολυπολιτισμικών πρακτικών και πολιτικών. Οι προσεγγίσεις αυτές περιλαμβάνουν τόσο τις θεωρήσεις περί πολιτισμικού υβριδισμού όσο και θεωρήσεις οι οποίες επικεντρώνονται στην πολιτισμική ενσωμάτωση ομάδων. Η τελευταία εξ αυτών των προσεγγίσεων εμπεριέχει μια θεωρία πολιτισμικών πλαισίων που αντλεί την έμπνευσή της από τις θεωρίες πολιτισμικής εξέλιξης, οι οποίες βασίζονται στην έννοια του μιμιδίου ως θεμελιώδη μονάδα τόσο της πολιτισμικής μεταβολής όσο και της διατήρησής της. Στα πλαίσια της εν λόγω θεωρίας επιχειρείται να εντοπιστεί από τη μία πλευρά το βασικό εστιακό σημείο στο οποίο καταλήγουν οι προβληματισμοί και οι αδυναμίες σχετικά με τις πολυπολιτισμικές πολιτικές προσεγγίσεις και από την άλλη πλευρά να εξηγηθεί η ικανότητα μιας διαπολιτισμικής προσέγγισης να παρακάμψει συνολικά το παραπάνω σημείο. Με αυτόν τον τρόπο, πέρα από την άσκηση κριτικής σε σχέση με τη θεμελιώδη, δομική αδυναμία των πολυπολιτισμικών προσπαθειών να χειριστούν τις σχέσεις ανάμεσα στα διάφορα πολιτισμικά πλαίσια, η συνεισφορά της συγκεκριμένης εργασίας φιλοδοξεί να καταδείξει μια προσέγγιση η οποία μπορεί να οδηγήσει, με το κατάλληλο πολιτικό πλαίσιο, στην επιτυχή ανάληψη της τύχης των διαφόρων πληθυσμιακών ομάδων εντός μιας συγκεκριμένης κοινωνίας. H βασική διαφοροποίηση ανάμεσα στις δύο έννοιες της πολυπολιτισμικότητας και διαπολιτισμικότητας αντίστοιχα έγκειται στην εμφάνιση της διαπολιτισμικότητας ως μιας εγγενούς διαδικασίας που αναδύεται αυθόρμητα σε σύγκριση με την πολυπολιτισμικότητα η οποία αποτελεί ένα σύνολο πρακτικών που εγκαθίσταται μέσα από μια ιεραρχική δομή εξουσίας.