Η κληρονομιά της μεταπολίτευσης

Κύριο αντικείμενο της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι η διερεύνηση της θεατρικής ζωής της Θεσσαλονίκης στη διάρκεια της Μεταπολίτευσης, μέσα από την καταγραφή της δραστηριότητας τεσσάρων επαγγελματικών θιάσων του ελεύθερου θεάτρου: το Θεατρικό Εργαστήρι Θεσσαλονίκης, το Καφέ-Θέατρο Θεσσαλονίκης, την Επιθεώρηση Δραματικής Τέχνης, την Πειραματική Σκηνή της «Τέχνης» και την αξιολόγηση της διαδρομής προς μια πολυφωνική θεατρική κουλτούρα. Η διατριβή αποτελείται από δύο τόμους. Ο πρώτος τόμος διαρθρώθηκε σε τρία μέρη, με πρώτο μέρος την επισκόπηση της μεταπολεμικής θεατρικής ζωής στη Θεσσαλονίκη: αναδεικνύεται η αρχική απουσία σταθερής θεατρικής δραστηριότητας, η κομβικής σημασίας ίδρυση του Κ.Θ.Β.Ε. και η συμβολή του στην πόλη, η παρουσία του σκηνοθέτη Κυριαζή Χαρατσάρη και η σημαντική για την εργασία πορεία του Θεατρικού Εργαστηρίου της «Τέχνης» από τη δημιουργία του έως την αλλαγή του πολιτεύματος, το 1974. Το δεύτερο μέρος περιλαμβάνει τρία κεφάλαια. Στο πρώτο κεφάλαιο παρουσιάζεται το πανόραμα των παραστάσεων των τεσσάρων σχημάτων και γίνεται αναφορά στη διαδρομή τους. Στο δεύτερο διερευνώνται λεπτομερώς η φυσιογνωμία των θιάσων, οι δραματολογικές επιλογές τους, η δομή και η λειτουργία τους, η οικονομική τους βιωσιμότητα, οι παράλληλες δράσεις τους, αλλά και εν γένει το θέατρο που οραματίζονται και που επιλέγουν να υπηρετήσουν. Τέλος, το τρίτο κεφάλαιο αφιερώνεται στις περιοδείες των θεατρικών σχημάτων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και στις ευρύτερες προσπάθειες για εξωστρέφεια που πραγματοποιήθηκαν. Στο τρίτο μέρος αποτυπώνονται τα συμπεράσματα της εργασίας, με κύριους άξονες διάφορες παραμέτρους της θεατρικής ζωής, όπως: η ανανέωση που φέρνουν στο ρεπερτόριο με τις αναζητήσεις τους· η ακμή και παρακμή των θιάσων· οι θεατρικοί χώροι που χρησιμοποιήθηκαν στην πορεία των σχημάτων· η εκπαίδευση των ηθοποιών· οι εναλλακτικοί θίασοι ως φυτώρια καλλιτεχνών και ο μονόδρομος του Κ.Θ.Β.Ε. και της Αθήνας· η απουσία συνεργασίας μεταξύ των θιάσων. Στον δεύτερο τόμο περιλαμβάνονται η πλήρης παραστασιογραφία και κριτικογραφία των παραστάσεων των τεσσάρων θεατρικών σχημάτων από το 1975 έως το 2000, καθώς και πίνακες με στατιστικά στοιχεία. Μέσα από μια κριτική καταγραφή της θεατρικής δραστηριότητας στη Θεσσαλονίκη, η εργασία εξετάζει τη σταδιακή μετάβαση από την ακραία πολιτικοποίηση και τους κοινωνικούς προβληματισμούς, στις ψυχογραφικές αναζητήσεις και στους αισθητικούς προβληματισμούς που απομακρύνονται από τη στρατευμένη τέχνη. Η ίδια μετάβαση ισχύει και στο επίπεδο της δομής και του τρόπου λειτουργίας των σχημάτων, όταν σε πρώτη φάση το αίτημα της εποχής της πολιτικοποίησης επιτάσσει τη συλλογική σκηνοθεσία και διεύθυνση του θιάσου (βλ. Θεατρικό Εργαστήρι), ενώ στη συνέχεια κυριαρχεί σταδιακά η συνειδητοποίηση της ουτοπίας και η ανάγκη της οργάνωσης γύρω από μια προσωπικότητα που θα εμπνέει και θα βάζει την ενοποιητική σφραγίδα στον χαρακτήρα του θιάσου. Σε αυτή τη μετάβαση συνέβαλαν αποφασιστικά: η θεσμοθέτηση των κρατικών επιχορηγήσεων για το ελεύθερο θέατρο, η πολιτιστική πολιτική που υλοποιήθηκε στη δεύτερη μεταπολιτευτική περίοδο με σήμα κατατεθέν την πολιτιστική αποκέντρωση, η στήριξη που προσέφερε ο Δήμος της Θεσσαλονίκης στα νέα σχήματα, η ίδρυση του Τμήματος Θεάτρου του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης το 1992, η ανάθεση της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης στη Θεσσαλονίκη το 1997 και η μεγάλη ευκαιρία που έδωσε στο κοινό της πόλης να γνωρίσει σημαίνουσες φωνές του παγκόσμιου θεάτρου. Ο μεταπολιτευτικός ενθουσιασμός που συνετέλεσε στη δημιουργία αυτού του θεατρικού οργασμού στην πόλη διήρκεσε λίγα μόνο χρόνια, καθώς στη δεκαετία του ’90 από τα τέσσερα εξεταζόμενα σχήματα μόνο η Πειραματική Σκηνή της «Τέχνης» συνέχιζε την αξιόλογη δραστηριότητά της.