Εμπειρική μελέτη της μεθόδου της ενδεχόμενης αποτίμησης στον τομέα της υγείας

Στο πλαίσιο της οικονομικής αξιολόγησης ιατρικών παρεμβάσεων, η Μέθοδος Ενδεχόμενης Αποτίμησης στοχεύει στην αποτίμηση των προτιμήσεων των ατόμων, μέσω της εκτίμησης της μέγιστης προθυμίας πληρωμής (Willingness-to-Pay, WTP) για μια παρέμβαση και της εκχώρησης χρηματικής αξίας σε ποιοτικά σταθμισμένα έτη ζωής (Quality-Adjusted Life-Years, QALYs), ορίζοντας, έτσι, ένα «κατώφλι» κόστους-αποτελεσματικότητας (cost-effectiveness threshold), το οποίο μπορεί δυνητικά να χρησιμοποιηθεί για την αποδοχή ή απόρριψη παρεμβάσεων σε ένα υγειονομικό σύστημα. Αντικείμενο της παρούσας διδακτορικής έρευνας είναι: α) η ανάπτυξη, αξιολόγηση και εφαρμογή ενός ερευνητικού εργαλείου, το οποίο εκτιμά τη χρηματική αξία που αποδίδεται από τους Έλληνες πολίτες σε ένα QALY (προθυμία πληρωμής για ένα ποιοτικά σταθμισμένο έτος ζωής, WTP per QALY), με βάση τη Mέθοδο Eνδεχόμενης Aποτίμησης, και εξετάζει τους καθοριστικούς παράγοντες και τα κίνητρα συμπεριφοράς που την επηρεάζουν, β) ο υπολογισμός της WTP per QALY για τον γενικό ελληνικό πληθυσμό, γ) η διερεύνηση της επίδρασης των υπό εξέταση καθοριστικών παραγόντων στο μέγεθος της WTP per QALY και στην πρόθεση καθαυτή πληρωμής, και δ) η διερεύνηση των κινήτρων ως προς την απροθυμία πληρωμής και το μέγεθος της δηλούμενης προθυμίας πληρωμής για μια βελτίωση στην κατάσταση της υγείας. Το ερευνητικό εργαλείο (ερωτηματολόγιο) που διαμορφώθηκε αποτελούνταν από τέσσερις ενότητες: α) αξιολόγηση της τρέχουσας κατάστασης της υγείας με το εργαλείο EuroQoL-5D-3L, β) διερεύνηση της προθυμίας πληρωμής, με την υιοθέτηση της τεχνικής της επαναληπτικής υποβολής προσφορών, και των κινήτρων συμπεριφοράς, με τη χρήση προδιατυπωμένων φράσεων, γ) εξέταση καθοριστικών παραγόντων που επηρεάζουν την WTP per QALY, και δ) συλλογή δημογραφικών χαρακτηριστικών συμμετεχόντων. Η WTP per QALY υπολογίστηκε ως ο λόγος της ετήσιας δηλούμενης προθυμίας πληρωμής προς τη βελτίωση χρησιμότητας ενός ατόμου από την τρέχουσα κατάσταση της υγείας του σε απόλυτη υγεία. Η διερεύνηση της επίδρασης των δημογραφικών χαρακτηριστικών στο μέγεθος της WTP per QALY και στην πρόθεση ενός ατόμου να πληρώσει για την υποθετική θεραπεία έγινε με τη χρήση πολλαπλής γραμμικής και λογιστικής παλινδρόμησης, αντίστοιχα. Η διερεύνηση των σχέσεων των κινήτρων και των υπόλοιπων καθοριστικών παραγόντων με το μέγεθος της WTP per QALY ή την πρόθεση πληρωμής έγινε με ανάλυση διασποράς (ANOVA) και στατιστικούς ελέγχους, όπως οι χ2, Kruskal-Wallis H, Mann-Whitney U. Πριν τη βασική έρευνα διενεργήθηκε πιλοτική μελέτη ελέγχου της αξιοπιστίας του ερευνητικού εργαλείου μέσω της μεθόδου ελέγχου-επανελέγχου (test-retest). Οι ενδοταξιακοί συντελεστές (intraclass-correlation coefficients, ICCs) συνηγορούν υπέρ της αξιοπιστίας του εργαλείου για την αποτίμηση της προθυμίας πληρωμής, (ICC>0,6) και τις επιμέρους φράσεις που εξετάζουν τα κίνητρα των συμμετεχόντων (ICC>0,8) και τους καθοριστικούς παράγοντες που επηρεάζουν την WTP per QALY (ICC>0,8). Στη βασική έρευνα συμμετείχε δείγμα τυχαίο και αντιπροσωπευτικό του γενικού ελληνικού πληθυσμού ως προς το φύλο, την ηλικία, και τη γεωγραφική περιφέρεια κατοικίας (Ν=1.342). Η συλλογή του δείγματος έγινε με τη χρήση της μεθόδου CATI (Computer-Assisted Telephone Interview). Από τα αποτελέσματα της βασικής έρευνας, προέκυψε ότι ο γενικός ελληνικός πληθυσμός είναι πρόθυμος να πληρώσει κατά μέσο όρο €26.280 για ένα QALY. Ως προς τους καθοριστικούς παράγοντες, διαπιστώθηκε πως το εισόδημα, η δυνατότητα πρόσβασης σε χρηματοδοτούμενες από το κράτος ή την υποχρεωτική ασφάλιση υγειονομικές δομές, η εμπειρία με κάποια σοβαρή ασθένεια και η συχνότητα άσκησης αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες που επηρεάζουν θετικά το μέγεθος της WTP per QALY. Επίσης, η επαγγελματική και οικογενειακή κατάσταση ενός ατόμου φάνηκε να επηρεάζει το μέγεθος της WTP per QALY. Ως προς τα κίνητρα συμπεριφοράς, η ανάλυση έδειξε πως τα άτομα που θεωρούν την αδυναμία να καλύψουν τις τρέχουσες ανάγκες ή τις φορολογικές υποχρεώσεις του νοικοκυριού τους ως ισχυρά κίνητρα που καθοδηγούν το μέγεθος της προθυμίας πληρωμής για μια βελτίωση στην υγεία τους, δήλωσαν χαμηλότερη WTP per QALY σε σύγκριση με όσους δεν θεωρούν τα παραπάνω ως κίνητρα. Για τους μη πρόθυμους να πληρώσουν, η αδυναμία τους να καλύψουν το κόστος της υποθετικής θεραπείας και η θεώρηση πως το κόστος αυτό πρέπει να καλυφθεί από το κράτος ή τους φορείς κοινωνικής ασφάλισης αποτέλεσαν τις κύριες αιτίες της αρνητικής τους στάσης απέναντι στην προθυμία πληρωμής για μια βελτίωση στην κατάσταση της υγείας τους. Τέλος, το επίπεδο εκπαίδευσης, το οικογενειακό εισόδημα και η ηλικία αποδείχθηκαν παράγοντες πρόβλεψης της πρόθεσης κάποιου να πληρώσει για μια βελτίωση στην κατάσταση της υγείας του. Εν κατακλείδι, η παρούσα διδακτορική διατριβή συμβάλει στην κατανόηση της προθυμίας πληρωμής για ένα ποιοτικά σταθμισμένο έτος ζωής στο πλαίσιο των ελληνικών οικονομικών αξιολογήσεων και της λήψης αποφάσεων αποζημίωσης παρεμβάσεων, εκτιμώντας το ύψος αυτής και αποσαφηνίζοντας τους καθοριστικούς παράγοντες και τα κίνητρα που την επηρεάζουν.